Wielcy Malarze
Maksymilian Gierymski
– malarz-powstaniec
Maksymilian Gierymski, Wikipedia
Maksymilian Gierymski
(1846-1874)
BATALISTA
ŚWIETNY KOLORYSTA
DOSKONAŁY PEJZAŻYSTA
PREKURSOR REALIZMU W MALARSTWIE POLSKIM
NASTROJOWE OBRAZY
Maksymilian Gierymski
1846
(9 października) w Warszawie urodził się Maksymilian Gierymski, syn Józefa (administrator Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie) i Julii z Kielichowskich. Uzdolniony i wrażliwy Maksymilian uczęszczał do Gimnazjum Realnego i równocześnie pobierał lekcje gry na fortepianie.
1862
ukończył Gimnazjum Realne i rozpoczął studia inżynieryjne na Wydziale Mechanicznym Instytutu Politechnicznego w Puławach (szkoła były żywym ośrodkiem konspiracji)
1863
jako 17-latek Maksymilian Gierymski wziął udział w Powstaniu Styczniowym. Pobyt w powstańczej „partii” był najważniejszym życiowym doświadczeniem, gorzką i dramatyczną inicjacją w dorosłe życie. Wielomiesięczna tułaczka po lasach, niekończące się, forsowne marsze, obozowiska w śniegu i błocie – młody oficer poznał całą brutalną prozę powstańczej codzienności.
1864
po upadku powstania powrócił do Warszawy i szczęśliwie unikając politycznych represji, rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej
1865
już po roku zapisał się do nowo otwartej Klasy Rysunkowej, jednak skromna warszawska uczelnia nie mogła zadowolić wymagającego ucznia. Lekcje poprawnych, konwencjonalnych malarzy, Maksymilian Gierymski uzupełniał znajomością ze znanym batalistą Juliuszem Kossakiem (1824-1899), który nie szczędził mu życzliwych, artystycznych konsultacji.
1866
1866 zaczął wystawiać i współpracować z redakcjami ilustrowanych czasopism. Pomagał mu w tym młodszy brat Aleksander Gierymski, który też marzył o artystycznej przyszłości
1867
Maksymilian Gierymski otrzymał 2-letnie stypendium rządowe na studia zagraniczne i wyjechał na studia do Monachium. Tam wraz z innymi wielkimi, polskimi malarzami XIX w. m.in. Józefem Chełmońskim, Juliuszem Kossakiem i Wojciechem Kossakiem oraz Stanisławem Witkiewiczem współtworzył tzw. grupę monachijską.
1869
po 2 latach studiów artysta wynajął już własną pracownię i zamieszkała wspólnie z przybyłym w międzyczasie do Monachium bratem Aleksandrem Gierymskim. Zaczęły się mnożyć kolejne zamówienia kupców i nagrody dla Maksymiliana Gierymskiego, jeden z obrazów trafił do zbiorów cesarza Franciszka Józefa, inne dzieła zaraz były nabywane przez niemieckich i szwajcarskich Kunsthändlerów – wiele z nich przepadło dla Polski na zawsze.
1871
rozpoczął serię kostiumowych rokokowych polowań – tzw. „zopfów” (niem. der Zopf – peruka, warkocz), które były dla artysty pretekstem do malowania rodzinnego pejzażu
1873
Maksymilian Gierymski odniósł sukces na Światowej Wystawie w Wiedniu, gdzie został odznaczony medalem „za malarstwo”. Niestety w tym roku pojawiły się również pierwsze objawy choroby płuc, będącej prawdopodobnie wynikiem nieludzkich warunków walki podczas Powstania Styczniowego.
1874
został powołany (obok Jana Matejki) na zagranicznego członka Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie
1874
Maksymilian Gierymski zmarł na gruźlicę 16 września w uzdrowisku w Bad Reichenhall
Ciekawostki:
Muzyka
Maksymilian Gierymski mistrzowsko interpretował romantyków: Chopina i Wagnera. Także pisząc o sztuce używał charakterystycznej muzycznej terminologii. Muzyka do końca życia pozostała jego wielką pasją.
Brat
W malowania poszczególnych układów, gestach myśliwych – jadących czy zsiadających z konia – Maksymilian Gierymski korzysta z pomocniczych fotografii, do których pozuje mu m. in. młodszy brat Aleksander, przebrany w rokokowy frak i siedzący na drewnianym koźle.
Maksymilian Gierymski, Wyjazd na polowanie, 1871
O sztuce Maksymiliana Gierymskiego:
Wystawiane w Monachium przez Maksymiliana Gierymskiego prace zwracały uwagę krytyków, którzy doceniali nastrojowość i subtelny koloryt pejzaży oraz nostalgiczny klimat scen żołnierskich. Niestety, dzieła wysyłane do kraju, pozostały praktycznie niezauważone. Ich współczesny charakter, pozbawiona rozbudowanej narracji tematyka, nie znajdowały zrozumienia wśród publiczności, przyzwyczajonej do historycznego, patetycznego akademizmu.
– Wiktor Gomulicki
Maksymilian Gierymski był pierwszym malarzem polskim, który umiał dostrzec piękno i poezję w codziennej prozie życia, w szarej, powszedniej rzeczywistości prowincjonalnych miasteczek, w ubogich i smutnych jesiennych krajobrazach, będących tłem dla znużonych żołnierzy lub wytwornych jeźdźców z epoki rokoka.
– Leonard Lepszy
Wczesne pejzaże Maksymiliana Gierymskiego określana są jako „zegarowe”. Uwaga malarza skupiała się na zmienności barw i światła, zależnej od pory dnia i roku. Odpowiednimi kolorami sugestywnie budował nastrój pory dnia.
Chętnie podejmowanym przez Maksymiliana Gierymskiego tematem jest gra blasku i cienia, zmiana kolorów przyrody w świetle dnia lub mroku nocy. Wśród kilku nocnych pejzaży – tzw. nokturnów – niewielka „Noc” jest prawdziwym arcydziełem. Jest to niezwykły, tajemniczy i senny klimat cichej letniej nocy – osiągnięty środkami malarskimi. Tonące w mroku kontury form i doskonałe zestrojenie barw sprawiają na pierwszy rzut oka efekt jednolitej szarości. Dopiero dobre oświetlenie obrazu wydobywa całą różnorodność kolorystyki: błękit nieba, zieleń drzew, rudy piasek. To świat wielobarwny, tylko widziany nocą – na tym polega mistrzostwo warsztatu malarza.
– Cyprian Godebski
Wikipedia
W obrazie „Patrol powstańczy” wielu krytyków podkreślało przejmujący kontrast między pełną napięcia sceną, a oszczędnym i monotonnym pejzażem – niewzruszoną przyrodą, obojętną na tragizm ludzkiego losu.
– Antoni Sygietyński
Maksymilian i Aleksander Gierymski w Muzeach:
Kraków: Muzeum Narodowe – Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu – Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach. Można tam podziwiać m. in.:
- „Krajobraz leśny” namalowany w 1866
- „Obóz Cyganów I” namalowany w latach 1867-1868
- „Obóz Cyganów II” namalowany w latach 1867-1868
- „Jabłoń nad potokiem” namalowany ok. 1868
- „Droga wśród drzew” namalowany w 1870
- „Zima w małym miasteczku” namalowany w 1872
Warszawa: Muzeum Narodowe – Muzeum Wojska Polskiego. Można tam podziwiać m. in.:
- „Szarża rosyjskiej artylerii konnej” namalowany w 1867
- „Wymarsz powstańców ze wsi w 1863 roku” namalowany w 1867
- „Pogrzeb mieszczanina” namalowany w 1868
- „Zwiad kozaków kubańskich” namalowany w latach 1868-1869
- „Krajobraz jesienny – studium pejzażu” namalowany w latach 1868-1869
- „Krajobraz o wschodzie słońca – przedświt” namalowany w 1869
- „Powstaniec z 1863 roku” namalowany w 1869
- „Adiutant sztabowy z 1830 roku” namalowany w 1869
- „Scena powstańcza w nocy” namalowany ok. 1869
- „Przed cmentarzem” namalowany w 1870
- „Konna kawalkada w brzezince” namalowany w latach 1870-1871
- „Wyjazd na polowanie II” namalowany w 1871
- „Powrót z polowania II” namalowany w 1872
- „Polowanie w lesie” namalowany w 1872
- „Noc” namalowany w latach 1872-1873
- „Patrol powstańczy” namalowany w latach 1872-1873
Czechy:
- Liberec: Oblstni Galerie
- Praga: Pamtnik Nrodniho Pisemnictvi
Niemcy:
- Schweinfurt: Sammlung Georg Schfer
Rosja:
- Kaliningrad: Muzeum Miejskie
Ukraina:
- Lwów – Lwowska Galeria Obrazów
Katowice: Muzeum Śląskie. Można tam podziwiać m. in.:
- „Sosny. Studium do obrazu „Czerkiesi pędzący do ataku” namalowany w 1868
- „Rzeka” namalowany w latach 1868-1870
Inne miasta Polski:
- Łódź: Muzeum Sztuki. Można tam podziwiać m. in.:
- „Potyczka z Tatarami” namalowany w 1867
- Poznań: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:
- „Patrol powstańczy przy ognisku” namalowany w 1872
- „Wyjazd na polowanie I” namalowany w 1871
- Toruń: Muzeum Okręgowe. Można tam podziwiać m. in.:
- „Trębacz – Z polowania” namalowany ok. 1872
- Bytom: Muzeum Górnośląskie
- Kielce: Muzeum Narodowe
- Lublin: Muzeum Okręgowe
- Radom: Muzeum Okręgowe
- Słupsk: Muzeum Pomorza Środkowego
- Wrocław: Muzeum Narodowe
Maksymilian Gierymski (1846-1874)
- BATALISTA: 100%
- DOSKONAŁY PEJZAŻYSTA: 100%
- NASTROJOWE OBRAZY: 95%
- PREKURSOR REALIZMU W MALARSTWIE POLSKIM: 100%
- ŚWIETNY KOLORYSTA: 100%
