Wielcy Malarze
Aleksander Gierymski
– kapłan światła
Aleksander Gierymski (1850-1901)
Jego obrazy stały się symbolem walki o jakość w polskiej sztuce i czysto artystyczne kryteria jej oceny. Zostawił zachwycające studia światła i najpiękniejsze widoki XIX-wiecznej Warszawy – niemal reportaż fotograficzny z ulic Warszawy. Dzięki obaj braciom Gierymskim polskie malarstwo włączyło się w artystyczne problemy sztuki europejskiej. Cień sławy starszego brata ciążył mu aż do śmierci, wiecznie niezadowolony z siebie, był postacią tragiczną.
WYBITNY PRZEDSTAWICIEL REALIZMU
MALARZ ARCHITEKTURY
ŚWIETNY KOLORYSTA I LUMINISTA
REALISTYCZNE, „REPORTAŻOWE” SCENY Z ŻYCIA
PEJZAŻYSTA
OBRAZY NICZYM ZDJĘCIA
Aleksander Gierymski
1850
(30 stycznia) w Warszawie urodził się Aleksander Gierymski, syn Józefa (administrator Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie) i Julii z Kielichowskich. Aleksander był młodszym bratem Maksymiliana Gierymskiego, również malarza
1867
rozpoczął naukę w warszawskiej Klasie Rysunkowej
1868
wyjechał w maju na studia do Akademii Monachijskiej, dzięki pozycji brata Maksymiliana – Aleksander Gierymski został przyjęty do Akademii bez egzaminu. W przeciwieństwie do brata, studiował malarstwo długo – niemal 6 lat
1872
ukończył Akademię z nagrodą za obraz „Kupiec Wenecki”
1873
zamieszkał z ciężko chorym bratem w Rzymie, dalej pielęgnując go w chorobie
1875
Aleksander Gierymski poznał Helenę Modrzejewską i powiększył grono adorujących ją wielbicieli. Bywał na urządzanych w jej domu koncertach, podziwiał ją w teatrze, wielokrotnie rysował jej wdzięczną sylwetkę, typowe gesty i pozy – później wykorzystał te szkice w obrazie „Sjesta włoska”. Młodzieńcze uczucie do starszej o 10 lat muzy, przeżywającej chwile największej sławy, w dodatku już zamężnej – nie ma przyszłości. Aleksander Gierymski, podobnie jak brat Maksymilian, nie założył rodziny.
1879
powrócił do Warszawy, rozpoczął się wtedy „okres warszawski” w twórczości Aleksandra Gierymskiego
1885
nakładem „Wędrowca” ukazał się „Album Maksa i Aleksandra Gierymskich”
1888
Aleksander Gierymski wyjechał do Monachium i Paryża
1893
wrócił do kraju i malował w Bronowicach
1895
ponownie wyjechał do Monachium
1897-1899
podróżował do Włoch (Wenecja, Palermo, Siena), przebywał w Paryżu i powrócił do Rzymu.
1899-1901
ostatni okres życia spędził we Włoszech. Z tych lat pochodzą włoskie krajobrazy, rozsłonecznione pejzaże miejskie i wnętrza budowli, malowane z pedantyczną dokładnością. Ciągłe dążenie do doskonałości, stało się jego obsesją i udręką. Borykał się z depresją psychiczną. Widoczna w niektórych płótnach maniakalna drobiazgowość była jednym z przejawów rosnącej neurastenii.
1901
rozstrój nerwowy doprowadził w końcu do wyczerpania organizmu – Aleksander Gierymski zmarł 8 marca w szpitalu psychiatrycznym w Rzymie. Został pochowany na rzymskim cmentarzu Campo Verano.
Ciekawostki:
Medal
W pracy nad „Grą w Mora” Aleksander Gierymski posiłkował się fotografiami upozowanych modeli. Obraz dostał medal na Wystawie Powszechnej w Filadelfii.
Altana
Ofiarą malarskiej zaciekłości malarza stała się malowana 5 lat mityczna „Altana”, zaczęta jeszcze w Rzymie, pocięta na kawałki i odtworzona w mniejszej, mniej udanej wersji. „Gierymski opowiadał, że malował tak długo, tyle razy przemalowywał, że w końcu nie mógł się zbliżyć do obrazu, z którego sterczały potworne sople farb, stalagmity, tworzące z powierzchni obrazu rodzaj plastycznej mapy łańcucha górskiego” – Stanisław Witkiewicz
Piasek
Aleksander Gierymski przystępując do malowania „Piaskarzy” wypożyczył od Podkowińskiego i Pankiewicza pracownię z górnym światłem i zwalił tam na podłogę kupy piasku…, potrzebne do studiów z natury.
O sztuce Aleksandra Gierymskiego:
Cała twórczość Aleksandra Gierymskiego będzie świadectwem dążenia do niemożliwego: połączenia prawdy sztuki z prawdą rzeczywistości. Nad każdym obrazem pracował bardzo długo, dążąc do absolutnej prawdy widzenia. Zmienność światłą, ale i zmienność nastrojów, sprawiała, że wielokrotnie przemalowywał płótna, pokrywając je wciąż nowymi warstwami farby.
– Eligiusz Niewiadomski
W niektórych warszawskich obrazach, jak np. „Piaskarze” przeważa skłonność artysty do drobiazgowego, niemal fotograficznego realizmu, pedanteria wykończenia. Jednak największe wrażenie w obrazie robi nie reporterska precyzja, lecz cienie żagli stojących przy moście, refleksy światła i chmury odbijające się w stalowej, drżącej tafli wody.
Wszechstronnie uzdolniony, oczytany brat był dla Aleksandra Gierymskiego wyrocznią. Imponowała mu jego powstańcza legenda, ale także towarzyskie obycie, elegancja i dojrzałość. Próbował go naśladować, choć od początku widać było różnicę temperamentów, a w sztuce – inne widzenie formy. Jeśli w malarstwie Aleksander Gierymski szybko wyzwolił się od wpływu brata, z pewnością odziedziczył jego malarski światopogląd, artystyczną uczciwość i bezkompromisowość.
Wielokrotnie malował nokturny, które dawały mu możność studiowania trudnych zagadnień związanych ze sztucznym oświetleniem. Charakterystyczny jest w nich kontrast między gładką powierzchnią ciemnego płótna i reliefową wypukłością świateł uformowanych z grubych bryłek białej farby.
Maksymilian i Aleksander Gierymski w Muzeach:
Kraków: Muzeum Narodowe – Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu – Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach. Można tam podziwiać m. in.:
- „Fontanna, studium do obrazu „W altanie”” namalowany w 1876-1880
- „Powiśle” namalowany w 1883
- „Paź florencki” namalowany w 1884
- „Święto trąbek III” namalowany w 1890
- „Wieczór nad Sekwaną” namalowany w 1892
- „Pinie przy Villa Borghese w Rzymie” namalowany w 1900
Warszawa: Muzeum Narodowe – Muzeum Wojska Polskiego. Można tam podziwiać m. in.:
- „Gra w Mora” namalowany w 1874
- „Studium do obrazu „W altanie”” namalowany ok. 1876
- „Sjesta włoska” namalowany ok. 1876-1880
- „Żydówka z pomarańczami” namalowany w 1881
- „W altanie” namalowany w 1882
- „Święto trąbek I” namalowany w 1884
- „Piaskarze” namalowany w 1887
- „Plac Wittelsbachów w Monachium w nocy” namalowany w 1890
- „Opera Paryska w nocy” namalowany w 1891
- „Trumna chłopska” namalowany w latach 1894-1895
- „Fragment Rotenburga” namalowany w latach 1896-1897
- „Wnętrze bazyliki św. Marka w Wenecji” namalowany w 1899
- „Piazza del Popolo w Rzymie” namalowany w latach 1900-1901
- „Morze” namalowany w 1901
Czechy:
- Liberec: Oblstni Galerie
- Praga: Pamtnik Nrodniho Pisemnictvi
Niemcy:
- Schweinfurt: Sammlung Georg Schfer
Rosja:
- Kaliningrad: Muzeum Miejskie
Ukraina:
- Lwów – Lwowska Galeria Obrazów
Inne miasta Polski:
- Katowice: Muzeum Śląskie. Można tam podziwiać m. in.:
- „Żydówka z cytrynami” namalowany w 1881
- Kielce: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:
- „Katedra w Amalfi” namalowany w latach 1897-1898
- Łódź: Muzeum Sztuki
- „Brama na Starym Mieście” namalowany w 1883
- Poznań: Muzeum Narodowe
- „Luwr w nocy” namalowany w 1892
- Wrocław: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:
- „Chłopiec niosący snop” namalowany w 1895
- Bytom: Muzeum Górnośląskie
- Lublin: Muzeum Okręgowe
- Radom: Muzeum Okręgowe
- Słupsk: Muzeum Pomorza Środkowego
- Toruń: Muzeum Okręgowe
Aleksander Gierymski (1850-1901)
- WYBITNY PRZEDSTAWICIEL REALIZMU: 100%
- ŚWIETNY KOLORYSTA I LUMINISTA: 100%
- PEJZAŻYSTA: 95%
- MALARZ ARCHITEKTURY: 100%
- OBRAZY NICZYM ZDJĘCIA: 100%
- REALISTYCZNE, „REPORTAŻOWE” SCENY Z ŻYCIA: 100%
