Wielcy Malarze

Tadeusz Kantor

– artysta totalny, wybitny i ponadczasowy

Tadeusz Kantor
Tadeusz Kantor, a portrait. Source: Radio Kraków. Author: Unknown. Wikipedia
R

WIZJONER

R

REŻYSER I TWÓRCA HAPPENINGÓW

R

WYNALAZCA AMBALAŻU

Tadeusz Kantor

(1915-1990)

Uważany jest za najwybitniejszego artystę w Polsce XX w. Był twórcą natchnionym, który sprawy sztuki traktował śmiertelnie poważnie. W latach PRL-u był naszym łącznikiem ze światem – jak emisariusz jeździł przez żelazną kurtynę, podtrzymując więź polskiej awangardy z Europą. Potrafił robić malarstwo ze wszystkiego. Zaczynał od sztuki elitarnej – pod koniec życia docierał do ludzi na całym świecie. Światową sławę zyskał jako człowiek teatru, ale nawet na scenie pozostał malarzem, który myśli obrazami, a zamiast farb używa aktorów i rekwizytów. Był wszechstronny, rozdzielanie jego dzieła na poszczególne „dyscypliny” jest ryzykowne. Malarstwo, któremu był wierny całe życie, jest jednym z kluczy do zrozumienia artystycznego testamentu. Tadeusz Kantor nie daje nam spokoju, wciąż przykuwa uwagę, zmusza do refleksji.

R

APOSTOŁ NOWOCZESNOŚCI

R

SCENOGRAF

Tadeusz Kantor

1915

16 kwietnia na plebani w Wielopolu urodził się Tadeusz Kantor, syn Mariana i Marii z Bergerów. Ojciec nie wrócił po wojnie do rodziny i został dla artysty postacią mityczną, bohaterem jego spektakli

1925

rozpoczął naukę w gimnazjum w Tarnowie i już wtedy interesował się sztuką. Jako 13-letni chłopiec zachwycał się „Pochodniami Nerona”  Siemiradzkiego (1843-1902), Malczewskim (1854-1929) i Wyspiańskim (1869-1907), marząc o namalowaniu obrazu, „który by się ruszał”

i

1933

zdał egzamin maturalny w I Gimnazjum w Tarnowie  

1934-39

studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie początkowo miał „same dostateczne” i dopiero w pracowni Karola Frycza (1877-1963), zaczął „robić coś na swoją odpowiedzialność” i zaangażował się w Efemeryczny Teatr Marionetek

1943

premiera „Balladyny” w konspiracyjnym Teatrze Niezależnym. W czasie okupacji był charyzmatycznym przywódcą „Grupy Krakowskiej”, zrzeszając wokół siebie takich artystów jak: Jerzy Nowosielski, Tadeusz  Brzozowski, Janina Kraupe, Mieczysław Porębski.

1945-1961

żoną Tadeusza Kantora była Ewa Jurkiewicz

1949

z Grupą Młodych Plastyków zorganizował I Wystawę Sztuki Nowoczesnej, która była ostatnią manifestacją nowoczesności przed okresem socrealizmu. Tadeusz Kantor został też zwolniony z pracy na uczelni

1950-1955

pierwszą połowę lat 50. Tadeusz Kantor przetrwał projektując scenografie i kostiumy do zawodowych teatrów – był bardzo ceniony za swoje projekty

1955

założył wspólnie z Marią Jaremą Teatr Cricot 2, pierwszą premierą grupy (1956) była „Mątwa” według Stanisława Ignacego Witkiewicza.

Tadeusz Kantor

Pomnik krzesła w Hucisku, z cyklu „Pomników niemożliwych” Tadeusza Kantora. Autor zdjęcia Michał Sapeta. Wikipedia

1957

został pierwszym prezesem Grupy Krakowskiej

1961

Tadeusz Kantor ożenił się 10 kwietnia z Marią Stangret

1965

siedmiomiesięczny pobyt w USA. Jako artysta awangardowy, Tadeusz Kantor miał potrzebę „bycia na bieżąco”, jeździł do Ameryki, do Paryża, przywoził reprodukcje i najnowsze recepty na sztukę. To on pierwszy przywiózł do Polski informel, konceptualizm, happening.

1975

premiera „Umarłej Klasy” w Krzysztoforach – spektaklu, który wstrząśnie całym światem

1978

otrzymał Prix Rembrandt Fundacji Goethego za malarstwo

1980

premiera spektaklu „Wielopole, Wielopole” we Florencji. Lata 80. to wielkie światowe tournée teatru Cricot 2

r

1990

Tadeusz Kantor zmarł nagle 8 grudnia nad ranem, kilka godzin po próbie do spektaklu „Dziś są moje urodziny”. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim. Ostatnie przedstawienie – z symboliczną sceną pogrzebu artysty – miało premierę w styczniu 1991 we Francji, już bez Kantora. Nad jego grobem – Jerzy Nowosielski, przyjaciel z Grupy Krakowskiej powiedział, że dla polskiej sztuki śmierć Tadeusza Kantor była symbolicznym zamknięciem XX w.

Ciekawostki:

to cyrk

Największym dziełem Tadeusza Kantora jest teatr Cricot 2, założony w 1955. Nazwa Cricot – nawiązująca do przedwojennego teatru Józefa Jaremy – jest francuskobrzmiącym anagramem zwrotu „to cyrk”.

Ramamaganga

Wystawa w sieni „Krzysztoforów” obrazów w nurcie informelu, zwanego też taszyzmem, okazała się szokiem dla konserwatywnej publiczności. „Po wypiciu pół litra widzę to samo” – dociekliwy dziennikarz zanotował drwiącą opinię widza, ale Tadeusz Kantor, nie tracąc humoru i pewności siebie, na pytanie: „Co to jest?” odpowiada niewzruszony: „Ramamaganga, proszę pana”.

Fundacja

W 1994 Maria Stangret-Kantor (druga żona artysty) założyła Fundację im. Tadeusza Kantora.

2015

Rok 2015 został ogłoszony przez UNESCO Rokiem Tadeusza Kantora

Jerzy Nowosielski

Pokój Tadeusza Kantora („Biedny Pokoik Wyobraźni”) w jego mieszkaniu-pracowni przy ul. Siennej 7 m. 5 w Krakowie, w którym mieszkał w latach 1987–1990. fot. Adrian Grycuk – Praca własna. Wikipedia

O sztuce Tadeusza Kantora:

Tak w malarstwie, jak i na scenie Tadeusz Kantor podkreślał emocjonalną, wzruszeniową funkcję sztuki.

„Chciałbym, żeby patrzyli i płakali”
Tadeusz Kantor

W obrazach takich jak „Ramamaganga” Tadeusz Kantor z zapałem wykorzystywał techniki typowe dla „malarstwa akcji”: rozlewanie płynów po rozłożonym płótnie, uderzanie sznurkiem lub batem, wyciskanie farb wprost z tuby. Malowanie zmieniło się w spektakl, gdzie od efekty ważniejszy był sam proces twórczy, zapis gestu malarza. Poza tym, chyba po prostu nieźle się bawił.

„Obraz staje się samą twórczością i manifestacją życia, jego przedłużeniem. Jest to zupełnie nowa koncepcja działa sztuki”

Tadeusz Kantor

W obrazach z cyklu „Trzymam obraz, na którym jestem namalowany, jak trzymam obraz” pojawia się ulubiony przez Tadeusza Kantora motyw sobowtóra, rozdwojenia postaci, nakładania się prawdy i fikcji.

„Zawsze występowałem przeciwko iluzji – ostatnia seria moich obrazów polega na tym, że postać z obrazu wychodzi. (…) „Niosę obraz, na którym jestem namalowany jak niosę obraz”. I tak rzeczywiście jest, choć to trudne do wyobrażenia… Postać autora rozdwaja się więc – jest w dziele sztuki i poza nim, na zewnątrz”

– Tadeusz Kantor

Tadeusz Kantor
Ławki szkolne i manekiny – fragment stałej ekspozycji do spektaklu Umarła klasa na wystawie czasowej w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Adrian Grycuk – Praca własna. Wikipedia

Tadeusz Kantor zaczął przyklejać do obrazów różne przedmioty. Jego wynalazkiem jest „ambalaż” (z franc. emballage – opakowanie), nawiązujący do techniki kolażu: potajemna, tajemnicza metafora, sięgająca w głąb – do tego, co zakryte. Do pierwszych „obrazów wypukłych” artysta wkleja kawałki drewna, korzeni, maluje je czarnym lakierem i przezroczystym polichlorkiem winylu. W ambalażach wykorzystuje odpady: kawałki taśm, papiery, foliowe woreczki wypchane watą i przymocowane taśmą „scotch”. Wprowadza też zmięte koperty, pudełka i pakunki, na których widnieją nadruki, znaczki, lakowe pieczęcie. Wklejone fragmenty garderoby są preparowane: podarte, pokryte farbą. Elementy tekstylne są nasycone klejem stolarskim.

„Kantor zbierał odpady, kalekie przedmioty, już „nie przedmioty”, fetysze… W jego rękach te odpady rzeczywistości, cywilizacji, kultury, stają się substancją artystyczną niezwykle cenną. Jedynie on miał tę siłę czarodzieja, (…) żeby z tych odpadów zrobić muzeum drogocenności”
Jerzy Nowosielski

Tadeusz Kantor w Muzeach:

galeria marzeń

Kraków: Cricoteka – Muzeum Narodowe – Starmach Gallery. Można tam podziwiać m. in.:

  • Obraz metaforyczny” namalowany w 1950-51
  • Wyrazy” namalowany w 1957
  • „Penetracje” namalowany w 1958
  • „Informel II” namalowany w 1958
  • „Zielone góry” namalowany w 1961
  • „Ukrzyżowanie” namalowany w 1965
  • „Mecyje” namalowany w 1965
  • Emballage Métaphorique” namalowany w 1966
  • Ambalaż – przedmioty, postacie” namalowany w 1967
  • „Kompozycja” namalowany w 1970
  • „Tablica czerwona” namalowany w 1971
  • „Emballage Hołdu Pruskiego wedle J. Matejki” namalowany w 1975
galeria marzeń

Łódź: Muzeum Sztuki, Galeria 86. Można tam podziwiać m. in.:

  • „Pacyfik VI” namalowany w 1957
  • „Ryby nas opuszczają” namalowany w 1965
  • „Infantka wedle Velazqueza” namalowany w 1966-70
  • „Upokorzenie” namalowany w 1978
  • „Czyszczę obraz, na którym jestem namalowany jak czyszczę obraz” namalowany w 1987
  • „Z tego obrazu już nie wyjdę” namalowany w 1988
galeria marzeń

Warszawa: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:

  • Praczka” namalowany w 1946
  • Człowiek z parasolkami” namalowany w 1949
Jerzy Nowosielski

Czechy:

  • Praga – Muzeum Narodowe
galeria marzeń

Niemcy:

  • Norymberga: Neues Museum – Kunsthalle
jan matejko

Włochy:

  • Palermo: Museo Internationale della Marionette
  • Rzym: Galeria Spicchi dell’Est
galeria marzeń

Inne miasta Polski:

  • Bydgoszcz: Muzeum Okręgowe. Można tam podziwiać m. in.:
    • Kompozycja” namalowany w 1948
  • Bytom: Muzeum Górnośląskie
  • Szczecin: Muzeum Narodowe
  • Tarnów: Muzeum Okręgowe
  • Szczecin: Muzeum Narodowe
  • Toruń: Muzeum Okręgowe
galeria marzeń

Poznań: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:

  • „Ponad-ruchy” namalowany w 1948
  • „Raamamaganga” namalowany w 1957
galeria marzeń

Radom: Muzeum Sztuki Współczesnej. Można tam podziwiać m. in.:

  • „Sekrety ze Wschodu” namalowany w 1948
  • „Akt we wnętrzu” namalowany w 1961
galeria marzeń

Wrocław: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:

  • „Wezwanie” namalowany w 1908
  • „Zjawisko” namalowany w 1908

Tadeusz Kantor (1915-1990)

  • WIZJONER 99% 99%
  • APOSTOŁ NOWOCZESNOŚCI 86% 86%
  • WYNALAZCA AMBALAŻU 78% 78%
  • REŻYSER I TWÓRCA HAPPENINGÓW 85% 85%
  • SCENOGRAF 99% 99%
Tadeusz Kantor
Tadeusz Kantor. Trzymam obraz, na którym jestem namalowany jak trzymam obraz (1987), zbiory prywatne.
Źródło: http://najpiekniejszeobrazyswata.blogspot.com/2019/05/trzymam-obraz-na-ktorym-jestem.html

CZAS NA ZABAWĘ!

GOTÓW NA GRĘ?