Wielcy Malarze
Leon Wyczółkowski
– mistrz szybkości
Leon Wyczółkowski (1852-1936)
Był znakomitym portrecistą, malował dla sztuki, ale także by mieć, co jeść – do legendy przeszły jego obrazy malowane wręcz „fabryczną” prędkością. Świetny grafik i rysownik. Pięknie odtwarzał graficznie architekturę i przyrodę polską. Jego prace graficzne wystarczyłyby za całe i wielkie dzieło życia innego artysty, a jednak pozostawił po sobie nie tylko wytworne prace graficzne, ale i mnóstwo obrazów.
CZOŁOWY GRAFIK
PEJZAŻYSTA
PREKURSOR IMPRESJONIZMU W MALARSTWIE POLSKIM
NIEZWYKŁY TALENT KOLORYSTY
UTALENTOWANY PORTRECISTA
LUMINISTA
Leon Wyczółkowski
1852
11 kwietnia w Hucie Miastkowskiej k/Garwolina, w domu dziadka, urodził się Leon Wyczółkowski, syn Mateusza (drobny szlachcic i kupiec szkła) i Antoniny z Falińskich. Przyszły malarz chodził z Ostrowa do szkoły ludowej w Kamionce pod Lublinem.
1861
zmarł ojciec malarza
1863
rozpoczął naukę w gimnazjum w Siedlcach, jednak okres powstania spędził w domu dziadków. Lata młodzieńcze, bardzo przykre na skutek powtórnego, nieudanego małżeństwa matki, spędził w Warszawie. Po ukończeniu gimnazjum 17-letni Leon Wyczółkowski wstąpił do Klasy Rysunkowej
1869–1873
uczył się w warszawskiej Klasie Rysunkowej u Antoniego Kamieńskiego, Rafała Hadziewicza, a po 2 latach został uczniem Wojciecha Gersona (wybitny talent pedagogiczny). Leon Wyczółkowski za „Umierającego Galla” otrzymał srebrny medal.
1873
na zakończenie studiów wykonał obraz „Św. Kazimierz i Długosz” (zaginiony), który został zakupiony z wystawy w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych – było to swego rodzaju wypracowanie egzaminacyjne prymusa.
1875-1877
wyjechał do Monachium i studiował w pracowni węgierskiego malarza Aleksandra Wagnera na tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. Zetknięcie się Leona Wyczółkowskiego z atmosferą rynku monachijskiego, a równocześnie nędza, jakiej zaznał po wyczerpaniu środków pieniężnych, sprawiły, że w jego twórczości pojawiły się dwa nurty: właściwa twórczość artysty i produkcja podyktowana przez kompromis z odbiorcami – nieraz tą popłatną pseudo-twórczością zdobywał środki umożliwiające mu prawdziwą twórczość.
1877-79
studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Jana Matejki, a nawet mieszkał w jego domu, zaprzyjaźnił się wtedy też z innym uczniem Mistrza Jana – Jackiem Malczewskim
1880
mieszkał we Lwowie, gdzie poznał Adama Chmielowskiego. Pod wpływem tego artysty stworzył dwa obrazy: „Dziewczyna i bazyliszek” i „Smok podwawelski”. Malował również „Alinę” i „Portret dzieci Dobrzyńskich”.
1881
Leon Wyczółkowski powrócił do Warszawy, pochłonęło go malowanie portretów i modnych scen salonowych
1883-1887
pobyt na Ukrainie, gdzie m. in. podjął się restauracji uszkodzonego obrazu Jana Matejki
1889
odwiedził Paryż (wystawa światowa), zapoznając się z dziełami Moneta i sztuki japońskiej
1891
obrazy rybackie Leona Wyczółkowskiego na wystawie w Berlinie zdobyły przychylność krytyki
1895
na propozycję Juliana Fałata (1853-1929), nowego rektora krakowskiej ASP, przyjął stanowisko wykładowcy w krakowskiej uczelni, przeniósł się na stałe do Krakowa i zabrał się do malowania Wawelu
1896-1913
wielokrotnie przebywał w Zakopanem i w Tatrach
1904
otrzymał brązowy medal na wystawie w Saint-Louis
1914
wrócił do Warszawy, gdzie spędził rok, nie mogąc przedostać się do Krakowa
1915
1916
przebywał w 6. pułku piechoty w obozie pod Warszawą
1922
ukazała się „Teka Białowieska” i spełniło się wieloletnie marzenie Leona Wyczółkowskiego o posiadaniu kawałka ziemi na własność. Darował Muzeum Wielkopolskiemu w Poznaniu swoją bogatą kolekcję dzieł malarstwa i sztuki zdobniczej, w zamian za co poznański Wydział Krajowy ofiarował mu Gosieradz nieopodal Puszczy Tucholskiej. Artysta związał się wtedy z Wielkopolską i Pomorzem, choć nadal miał swoją pracownię w Krakowie
1926
Leon Wyczółkowski zdobył złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Powszechnej w Paryżu
1927
1930
nagroda miasta Warszawy
1931
1933
został mianowany profesorem honorowym Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie
1934
powołano go na profesora grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie
1936
Ciekawostki:
Skarbiec wawelski
„Skarbiec wawelski” (1907) Leona Wyczółkowskiego to jedyny w swoim rodzaju cykl 17 pasteli, który ukazuje 30 zabytków przechowywanych w skarbcu katedry krakowskiej oraz sarkofag z konfesji św. Stanisława stojącej pośrodku katedralnej nawy.
Na dworze
Leon Wyczółkowski nie chciał się naginać do form życia wielkich dworów magnackich i gdy tylko mógł, nie brał w nich udziału. Zaproszony do siedziby Branickich, nie przyjął gościny w pałacu: „wielka prośba – chciałbym mieszkać na folwarku, aby móc spokojnie malować”.
Nagie modelki
W 1898 Leon Wyczółkowski obrazem „Stańczyk” odpowiedział na pomówienia o tendencje rewolucyjne. Na obrazie obok skrzyni, na której kręcą się kukiełki, przedstawiające znane osobistości krakowskie, siedzi Stańczyk, zakrywając twarz dłonią. Faktycznie Leon Wyczółkowski miał dosyć śmiałe, jak na tamte czasy metody pedagogiczne – wprowadził do pracowni ASP nagie modelki…
Juliusz Kossak
Leon Wyczółkowski namalował pastelowy portret Juliusza Kossaka – piękny hołd złożony człowiekowi i artyście przez młodszego malarz, który osiągnął już pełną dojrzałość artystyczną. Portret malował na 2 dni przed śmiercią Juliusza.
Rekord szybkości
Nagabywany przez liczną klientelę o portrety, artysta lekceważąc swoją popłatną produkcję, osiągnął kiedyś rekord szybkości – namalował finansistę Blocha na żądanie jego rodziny w przeciągu półtorej godziny… O jednym z portretów, wykonanym na zamówienie z fotografii wyznał porywczo: „Jeszcze jak umrę, to będę piętami walił ze złości, że to malowałem!”
425 prac
8 kwietnia 1937 r. żona Franciszka, zgodnie z ostatnią wolą męża, przekazała miastu Bydgoszczy 425 prac, szkicowniki oraz pamiątki osobiste i wyposażenie pracowni. Akt darowizny zobowiązywał Bydgoszcz do sprawowania opieki nad zbiorem, popularyzacji twórczości i upamiętniania rocznic związanych z artystą oraz opieki nad jego grobem.
żona
Leon Wyczółkowski od 1915 r. był żonaty z Franciszką z Panków. Nie posiadał potomstwa.
Wyczółek
Przyjaciele mówili do niego i o nim zdrobniale – „Wyczółek”.
Odznaczenia
Leon Wyczółkowski zdobył wiele odznaczeń. Wśród nich są:
- Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (1934)
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1928)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (29 grudnia 1921)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (13 lipca 1921, jako jeden z pierwszych 15 osób odznaczonych Orderem Odrodzenia Polski)
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1930 i 11 czerwca 1932)
- Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)
O sztuce Leona Wyczółkowskiego:
Miał dar malowania obrazów „jednym tchem i jednym dniem”. Pracował bardzo szybko i jego dorobek jest nierówny, ale stworzył spontanicznie, po prostu od ręki, za jednym zamachem, bardzo dużo arcydzieł, w których śmiałość i szybkość decyzji idzie o lepsze z jej pewnością i uderzającą trafnością, świeżość doznania z jego siłą a nieraz i głębią.
Pociągało go mieszanie technik: pastelu z akwarelą, pastelu z tuszem, akwareli z kredą litograficzną, z temperą i tuszem, to znów z gwaszem i kredą, wreszcie tuszu z kreską kredową…
– Leon Wyczółkowski
Leon Wyczółkowski był zapraszany na dwory magnackie na Ukrainie przede wszystkim jako portrecista. Owymi portretami płacił za możność malowania tego, co w tym kraju przejęło go do głębi – oczyszczające i inspirujące spotkanie z ludem i przyrodą ukraińską. I to dokładnie w tej kolejności – lud był na pierwszym miejscu, przyrodę malowała wyłącznie jako studia do obrazów. Ukraińskie obrazy Leona Wyczółkowskiego wywodziły się z inspiracji Maksymiliana i Aleksandra Gierymskich i Chełmońskiego oraz z idei społecznych Chmielowskiego i Witkiewicza.
– Henryk Piątkowski, malarz i krytyk
– Leon Wyczółkowski, w liście do Feliksa Jasieńskiego
Leon Wyczółkowski w Muzeach:
Kraków: Muzeum Narodowe - Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie - Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach. Można tam podziwiać m. in.:
- „Rybak” namalowany w 1891
- „Rybak z siecią” namalowany w 1891
- „Orka na Ukrainie” namalowany w 1892
- „Druid skamieniały” namalowany w 1892
- „Głowa Chrystusa” namalowany w 1882–1883
- „Studium do gry w krokieta” namalowany w 1892
- „Kopanie buraków” namalowany w 1893
- „Gra w krykieta” namalowany w 1895
- „Krucyfiks wawelski” namalowany w 1896
- „Japonka” namalowany w 1897
- „Stańczyk” namalowany w 1898
- „Portret Jana Kasprowicza” namalowany w 1898
- „Portret Ireny Solskiej” namalowany w 1899
- „Portret Juliusza Kossaka” namalowany w 1900
- „Portret Józefa Chełmońskiego” namalowany w 1900
- „Portret Konstantego Laszczki” namalowany w 1902
- „Portret Natalii Siennickiej-Duninowej” namalowany w 1903
- „Mnich nad Morskim Okiem” namalowany w 1904
- „Motyw z Grenady” namalowany w 1905
- „Karol Estreicher w loży na Weselu Wyspiańskiego” namalowany w 1905-1906
- „Akt” namalowany w 1908
- „Krajobraz morski z Połągi” namalowany w 1908
- „Białe róże” namalowany w 1909
- „Portret Józefa Chełmońskiego” namalowany w 1910
- „Krajobraz z Jaremcza” namalowany w 1910
- „Rybacy huculscy” namalowany w 1910
- „Karczma w Suczawie” namalowany w 1910
- „Portret Feliksa Mangghi Jasieńskiego” namalowany w 1911
- „Krajobraz ukraiński” namalowany w 1911
- „Kurza Stopka” namalowany ok. 1911-1912
- „Wawel od Stradomia” namalowany ok. 1911-1912
- „Most Dębnicki w Krakowie – zimą” namalowany w 1914
- „Attyka Kamienicy Celejowskiej w Kazimierzu nad Wisłą” namalowany w 1918
- „Dąb pośród młodych drzew” namalowany w 1921
- „Portret Erazma Barącza” namalowany w 1924
- „Gra w krokieta” bez daty
- „Portret Lucjana Rydla” bez daty
- „Ukrzyżowanie z kościoła św. Marka w Krakowie” bez daty
Inne miasta Polski:
- Bydgoszcz: Muzeum Okręgowe. Można tam podziwiać m. in.:
- „Kurhan na Ukrainie” namalowany w 1894
- „Wejście do kaplicy Zygmuntowskiej” namalowany w 1920
- „Arrasy w katedrze wawelskiej” namalowany w 1921
- „Kościół Mariacki z widokiem Krakowa” namalowany w 1924
- „Absyda kościoła Mariackiego w Krakowie” namalowany w 1924
- „Dęby rogalińskie – zimą” namalowany w 1925
- „Cis w rezerwacie Wierzchlesie” namalowany w 1930
- „Świerk w słońcu” namalowany w 1931
- „Wiosna” namalowany w 1933
- „Kościół w Świeciu w czasie powodzi” bez daty
- „Kościół św. Jana w Toruniu” bez daty
- Bytom: Muzeum Górnośląskie. Można tam podziwiać m. in.:
- „Welon” namalowany w 1885
- „Portret Idalii Pawlikowskiej” namalowany w 1902
- Katowice: Muzeum Śląskie:
- „Siewca” namalowany w 1896
- „Martwa natura z rybami” namalowany w 1911
- Poznań: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:
- „Dziady” namalowany w 1896
- „Autoportret w kapeluszu” namalowany w 1896
- „Pałac Działyńskich w Poznaniu” namalowany w 1929
- „Ratusz w Poznaniu” namalowany w 1929
- „Buraki” bez daty
Warszawa: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:
- „Portret babki artysty Falińskiej” namalowany w 1880
- „Portret mężczyzny z binoklami” namalowany w 1880
- „Portret kobiety” namalowany w 1880
- „Portret młodej kobiety w pracowni malarza” namalowany w 1883
- „Ujrzałem raz…” namalowany w 1884
- „W buduarze” namalowany w 1885
- „Wesołe pacholęta” namalowany w 1891
- „Rybacy brodzący” namalowany w 1891
- „Portret prof. Ludwika Rydygiera z asystentami” namalowany w 1897
- „Portret Feliksa Jasieńskiego” namalowany w 1903
- „Autoportret” namalowany w 1904
- „Woły” namalowany w 1904
- „Martwa natura z wazą i chińskim parawanem” namalowany w 1905
- „Skarbiec wawelski” namalowany w 1907
- „Szymon Tatar” namalowany w 1907
- „Sarkofag św. Stanisława w katedrze Wawelskiej” namalowany w 1907
- „Stóg na polu” namalowany w 1907
- „Krajobraz litewski namalowany w 1907
- „Las” namalowany w 1907
- „Kapliczka” namalowany w 1907
- „Sosny z Połągi” namalowany w 1908
- „Wieża ratuszowa w Gdańsku” namalowany w 1909
- „Kościół Mariacki w Gdańsku” namalowany w 1909
- „W porcie gdańskim” namalowany w 1909
- „Żuraw nad Motławą” namalowany w 1909
- „Hucuł z sakiem” namalowany w 1910
- „Cerkiew w Worochcie” namalowany w 1910
- „Wawel od strony Zwierzyńca – zimą” namalowany w 1910
- „Autoportret w chińskim kaftanie” namalowany w 1911
- „Kaplica Zygmuntowska z okna Zamkowego” namalowany ok. 1911-1912
- „Nad rzeką” namalowany w 1912
- „Koneła” namalowany w 1912
- „Stary Ukrainiec splatający sieć” namalowany w 1912
- „Martwa natura z pomarańczami” namalowany w 1912
- „Wiatraki” namalowany w 1912
- „Młocka na Ukrainie” namalowany w 1912
- „Dachy staromiejskie w Warszawie” namalowany w 1916
- „Syrenka na rynku staromiejskim w Warszawie” namalowany w 1916
- „Brama Krakowska w Lublinie” namalowany ok. 1918-1919
- „Brama Krakowska w Lublinie o zmierzchu – pod śniegiem” namalowany 1918-1919
- „Kościół Dominikanów w Lublinie” namalowany ok. 1918-1919
- „Kościół św. Wojciecha w Lublinie” – zadymce” namalowany ok. 1918-1919
- „Dzielnica żydowska w Lublinie” namalowany ok. 1918-1919
- „Brama Grodzka w Lublinie” namalowany ok. 1918-1919
- „Portret Tadeusza Żuk-Skarszewskiego” namalowany w 1919
- „Spichlerz Ulanowskich w Kazimierzu nad Wisłą” namalowany w 1920
- „Kamienica Przybyłów w Kazimierzu nad Wisłą” namalowany w 1921
- „Dęby białowieskie” namalowany w 1922
- „Sosny białowieskie” namalowany w 1922
- „Stary dąb” namalowany w 1922
- „Suche świerki z puszczy” namalowany w 1922
- „Zawieja w puszczy” namalowany w 1922
- „Peonie w krysztale” namalowany w 1922
- „Martwa natura z karafką” namalowany w 1923
- „Prymule” namalowany w 1923
- „Ośnieżone świerki gościeradzkie z krukiem w przelocie” namalowany w 1923
- „Kościół św. Piotra w Krakowie” namalowany w 1924
- „Świerki z suchymi gałęziami” namalowany w 1924
- „Sędzielina” namalowany w 1924
- „Dęby w słońcu” namalowany w 1924
- „Anemony” namalowany w 1925
- „Dęby rogalińskie pod śniegiem” namalowany w 1926
- „Okiść” namalowany w 1926
- „Absyda kościoła Mariackiego w Krakowie – pod śniegiem” namalowany ok. 1926-1927
- „Absyda kościoła Mariackiego o świcie” namalowany ok. 1926-1927
- „Sad” namalowany w 1927
- „Świerk w słońcu” namalowany w 1929
- „Suchar na tle kwitnących drzew” namalowany w 1933
- „Kwitnąca grusza Małgorzatka” namalowany w 1933
- „Studium Włoszki” bez daty
- „Portret Antoniego Kurzawy” bez daty
- „Kielich biskupa Maciejowskiego” bez daty
- „Teatr w Łazienkach” bez daty
Leon Wyczółkowski (1852-1936)
- CZOŁOWY GRAFIK : 100%
- PREKURSOR IMPRESJONIZMU W MALARSTWIE POLSKIM: 100%
- PEJZAŻYSTA: 100%
- NIEZWYKŁY TALENT KOLORYSTY: 100%
- LUMINISTA: 100%
