Wielcy Malarze

Jacek Malczewski

– jeden z najbardziej suwerennych artystów

Jacek Malczewski

Jacek Malczewski, autoportret (1925), Wikipedia

Jacek Malczewski

(1854-1929)

Jego sztuka jest prawdziwą „mieszanką wybuchową” – łączy erotyzm z mistycyzmem, folklor z antykiem, liryczną zadumę z brutalną zmysłowością i patos z ironiczną kpiną. Od lat wzbudza skrajne emocje, lecz nikogo nie pozostawia obojętnym. Jego szalona, rozhuśtana wyobraźnia stworzyła świat niebywale wyrazisty.

OJCIEC POLSKIEGO SYMBOLIZMU

„FILMOWOŚĆ” OBRAZÓW

ARTYSTA NA WSKROŚ NOWOCZESNY

FOLKLORYZM I ROMANTYZM

KOLORYSTYCZNY NOWATOR

Jacek Malczewski

1854

(15 lipca) w Radomiu urodził się Jacek Malczewski, syn Juliana i Marii z Korwin Szymanowskich.

1867-1871

przebywał w Wielgiem w majątku wuja Feliksa Karczewskiego, gdzie jego nauczycielem był powstaniec styczniowy, przyrodnik i pisarz Adolf Dygasiński (1839-1902)

i

1873

Jan Matejko (1838-1893) zauważa w Jacku Malczewskim „niepośledni talent malarski” i osobiście zwraca się do jego ojca, aby ten pozwolił synowi opuścić gimnazjum i poświęcić się wyłącznie studiom w szkole artystycznej. Tak też się stało – Jacek Malczewski opuścił gimnazjum i rozpoczął studia w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych

1876-1877

wyjechał do Paryża, gdzie studiował w Ecole des Beaux-Arts

1879

w wyniku konfliktu z Janem Matejką porzucił Szkołę Sztuk Pięknych

1884

po śmierci ojca w styczniu Jacek Malczewski przeżywa dramatyczne chwile. Od tej pory w jego obrazach pojawia się i stale powraca motyw śmierci

1885-1886

pobyt studyjny w Monachium

1887

poślubił Marię Gralewską, córkę krakowskiego aptekarza. Zamieszkali razem w kamienicy Gralewskich przy ul. Szczepańskiej w Krakowie

1888

malarz został ojcem – na świat przyszła jego córka Julia, zaś 4 lata później syn Rafał, przyszły malarz

1890

rozpoczął pracę nad obrazem „Melancholia”, co zapoczątkowało symbolistyczny przełom w jego twórczości

1892

pojednał się z Janem Matejką, który odwiedził go w pracowni przy ul. Łobzowskiej w Krakowie

Jacek Malczewski

 

Hamlet Polski – Portret Aleksandra Wielopolskiego (1903). Muzeum Narodowe w Warszawie, Wikipedia

1893

drugi pobyt w Monachium

1897

Jacek Malczewski został jednym z członków-założycieli „krakowskiej secesji”, czyli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. Był osobą znaną i popularną, w kabarecie „Zielony Balonik” pojawiła się nawet kukiełka – Jacek Symbolewski

1898

zmarła matka artysty, co malarz głęboko przeżywał

1899

zamieszkał na Zwierzyńcu w Willi „Pod Matką Boską”.

1912

został wybrany rektorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i funkcję tę pełnił aż do wybuchu I wojny światowej. Do historii przeszedł jego sprzeciw wobec obowiązku noszenia austriackiego munduru reprezentacyjnego, który był dla niego mundurem zaborcy

1916

Jacek Malczewski powrócił do Krakowa (początek wojny spędził w Wiedniu) i zamieszkał przy ul. Krupniczej 8, podjął pracę na Akademii i malował obrazy inspirowane wydarzeniami wojennymi

1921

otrzymał order Polonia Restitua IV klasy

1924

oficjalnie świętowany jest jubileusz 70-tych urodzin malarza i 50-lecia pracy twórczej Malczewskiego. Wystawy jubileuszowe odbywają się w Krakowie, Poznaniu, Warszawie, Lwowie.

1929

na powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu otrzymał Wielki Złoty Medal. Malarz powoli zaczął tracić wzrok, musiał przestać malować. Jacek Malczewski zmarł 8 października w Krakowie. Zgodnie z życzeniem został pochowany we franciszkańskim habicie tercjarskim, w którym przed laty się portretował. Jego prochy zostały złożone w Krypcie Zasłużonych w krakowskim kościele na Skałce.

Ciekawostki:

„Femme fatale”
Piękna Maria Balowa, żona starosty Adama Bala odegrała w życiu Jacka Malczewskiego rolę „femme fatale”, zaś Kraków aż trząsł się od plotek. Towarzyski skandal osiągnął apogeum, gdy w 1906 malarz ze swą nową muzą udał się do Włoch. Uroda Marii Balowej opanowała wyobraźnię Malczewskiego, który wielokrotnie ją portretował i nadawał jej rysy postaciom Chimer oraz Polonii.
Picasso
Obraz „Śmierć Ellenai” został entuzjastycznie przyjęty przez publiczność. Jak głosi legenda, był to jedyny obraz, przed którym zatrzymał się, zwiedzając Sukiennice, zaintrygowany Picasso.
Narcyz

Nie było chyba w Polsce artysty, który pozostawił tak wiele autoportretów. Jego pasja przedstawiania samego siebie zdumiewa, ale i zastanawia. Oskarżany o skrajny egotyzm i megalomanię, podejrzewany o transwestytyzm, Jacek Malczewski miał z pewnością skłonności narcystyczne, potrafił się jednak zdobyć także na bezlitosną autoironię, ostre kpiny. Portretował się w zbroi i damskim fartuchu, w berecie, kapeluszu, renesansowej mycce, peruce, a nawet… z żelazną tortownicą na głowie.

Wajda
Wizje Malczewskiego wykorzystywane są również przez filmowców. W „Brzezinie” Andrzej Wajda komponuje kadry według „Zatrutej studni”, a symboliczną ludowość z obrazów Jacka Malczewskiego odnajdujemy w filmach Jana Jakuba Kolskiego.
Jacek Malczewski

Zatruta studnia z chimerą (1905). Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, Wikipedia

O sztuce Jacka Malczewskiego:

Jacek Malczewski powiedział: „Gdybym nie był Polakiem, nie byłbym artystą”. Jan Matejko chciał w nim mieć swego duchowego i artystycznego spadkobiercę, ale Malczewski wolał iść własną drogą. Nie zapomniał jednak nigdy o wskazówkach mistrza Jana.

„Malujcie tak, żeby Polska zmartwychwstała!”
 – Jan Matejko

„Melancholia” to obraz przełomowy dla Jacka Malczewskiego. Tematycznie – stanowi zwieńczenie dotychczasowych wątków i poszukiwań, o czym mówi zapisany z tyłu płótna podtytuł: „Prolog widzenia / Wiek ostatni w Polsce – Tout un siècle”. Formalnie – zaskakuje żywiołową dynamiką, dziwacznym, pełnym gwałtownych skrótów upozowaniem postaci, a także misterną konstrukcją przestrzeni zbudowanej z kilku punktów widzenia.

„Mógłbym napisać cały traktat na temat ustawiania modeli przez Malczewskiego. Tu nie ma imitacji, tu jest po prostu pokazany, odsłonięty mechanizm reżyserski. Na tym polega nowoczesna reżyseria, że się odsłania ten mechanizm (…) Błędne koło, Melancholia, to jest wielka opera narodowa na dużą skalę”
 – Tadeusz Kantor

Jacek Malczewski

Portret Tadeusza Błotnickiego z Meduzą (1902). Muzeum Narodowe w Warszawie, Wikipedia

Jacek Malczewski

Chrystus w Emaus (1909) Lwowska Galeria Sztuki, Wikipedia

Począwszy od „Błędnego koła” Jacek Malczewski łączy w obrazach wątki antyczne, baśniowe i historyczne; miesza klasyczne mity z polskim folklorem. W obrazach: „Anioł i Pastuszek”, „Aniele, pójdę za Tobą” wracają echa wierszy Teofila Lenartowicza, które Malczewski cenił i znał na pamięć, a także innych literackich obrazów (Sienkiewicza, Dygasińskiego), gdzie bohaterem jest wiejskie, niezwykłe dziecko, żyjące marzeniami i przeczuciem innej, fantastycznej rzeczywistości. Takie dziecko – samotne i niezrozumiane przez otoczenie – było dla symbolistów figurą artysty: duszy naiwnej, nieuprzedzonej, zanurzonej w naturze.

„Nazwanie go symbolistą nie wyjaśnia wszystkiego; albowiem w jego sztuce uderza przede wszystkim to, że mitologia, nadnaturalność i fantasmagorie wtapiają się w codzienną, banalną rzeczywistość, w sposób doskonale naturalny, jak gdyby nigdy nic. To będzie jednym z kół napędowych surrealizmu – i to czyni Malczewskiego jednym z wielkich prekursorów sztuki XX wieku”
 – Henri Loyrette, dyrektor Musée d’Orsay

Jacek Malczewski jest przede wszystkim malarzem człowieka, ludzkiej twarzy. Wizerunki przyjaciół, nierzadko wybitnych ludzi epoki, są dla niego pretekstem do budowania złożonych alegorii.

„Malczewski nie tyle portretował, ile osądzał swoje modele. Czynił to nieraz w sposób dotkliwy i na granicy nieprzyzwoitości towarzyskiej”
 – Kazimierz Wyka

Nie ulega wątpliwości, że Artur Grottger (1837-1867) ukształtował wyobraźnię plastyczną Jacka Malczewskiego. Malarz cenił go wyżej niż Jana Matejkę. Z dzieł Grottgera Malczewski czerpie przede wszystkim wizje polskiej martyrologii oraz religijny liryzm.

„W odczuciu współczesnych był Malczewski uznawany za kontynuatora Grottgera”
 – Jadwiga Puciata-Pawłowska 

Jacek Malczewski w Muzeach::

galeria marzeń

Warszawa: Muzeum Narodowe - Muzeum Historyczne – Muzeum Wojska Polskiego. Można tam podziwiać m. in.:

„Thanatos” namalowany w latach 1898-1899
„Aniele pójdę za Tobą” namalowany w 1901
„Śmierć” namalowany w 1902
„Hamlet Polski (Portret Aleksandra Wielopolskiego) namalowany w 1903
„Portret Władysława Reymonta” namalowany w 1905
„Autoportret w zbroi” namalowany w 1914
„Święta Agnieszka” namalowany w latach 1920-1921

 

Jacek Malczewski

Błędne koło (1895–1897). Muzeum Narodowe w Poznaniu, Wikipedia

galeria marzeń

Poznań: Muzeum Narodowe (Fundacja im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu). Można tam podziwiać m. in.:

„Melancholia” namalowany w latach 1890-1894
„Śmierć na etapie” namalowany w 1891
„W tumanie” namalowany w latach 1893-1894
„Błędne koło” namalowany w latach 1895-1897
„Portret Adama Asnyka z muzą” namalowany w latach 1895-1897
„Thanatos I” namalowany w 1898
„Portret własny z hiacyntem” namalowany w 1902
„Anioł i Pastuszek” namalowany w 1902
„Wiosna (Krajobraz z Tobiaszem)” namalowany w 1904
„Zatruta studnia” namalowany w 1905
„Zatruta studnia” namalowany w 1906
„Śmierć Ellenai” namalowany w 1907
„Eloe ze zwłokami Ellenai” namalowany w latach 1908-1909
„Święty Jan i Salome” namalowany w 1911
„Tobiasz i Parki” namalowany w 1912

 

galeria marzeń

Kielce: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:

„Polonia” namalowany w 1918
„Herkules na rozstajnych drogach (Portret Aleksandra Wielopolskiego)” namalowany w 1920

 

Jacek Malczewski

USA:

  • Indiana: Uniwersytet Notre-Dame
galeria marzeń

Ukraina:

  • Lwów – Lwowska Galeria Obrazów
galeria marzeń

Kraków –Muzeum Narodowe – Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych – Zamek Królewski na Wawelu – Muzeum UJ – Akademia Sztuk Pięknych. Można tam podziwiać m. in.:

„Śmierć Ellenai” namalowany w 1883
„Portret narzeczonej Marii Gralewskiej” namalowany w 1887
„Introdukcja (albo Malraczyk)” namalowany w 1890
„Wigilia na Syberii” namalowany w 1892
„Natchnienie malarza” namalowany w 1897
„Wytchnienie” namalowany w 1899
„Autoportret na tle Wisły” namalowany w 1901
„Nieznana nuta” namalowany w 1902
„Krajobraz znad Wisły” namalowany w 1904
„Autoportret w białym stroju” namalowany w 1914
„Autoportret” namalowany ok. 1917

 

galeria marzeń

Wrocław: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:

„Anioł i Pastuszek” namalowany w 1903

 

galeria marzeń

Radom: Muzeum Okręgowe. Można tam podziwiać m. in.:

„Zatruta studnia – Chimera” namalowany w 1905

 

galeria marzeń

Katowice: Muzeum Śląskie. Można tam podziwiać m. in.:

„Pożegnanie z pracownią” namalowany w 1913

 

galeria marzeń

Inne miasta Polski:

  • Bydgoszcz: Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego
  • Bytom: Muzeum Górnośląskie
  • Gdańsk: Muzeum Narodowe – Muzeum Pomorskie
  • Lublin: Muzeum Lubelskie
  • Łódź: Muzeum Sztuki
  • Oblęgorek: Muzeum Henryka Sienkiewicz (Oddział Muzeum Narodowego w Kielcach)
  • Opole: Muzeum Śląska Opolskiego
  • Płock: Muzeum Mazowieckie
  • Szczecin: Muzeum Pomorza Zachodniego
  • Toruń – Muzeum Okręgowe

 

Jacek Malczewski

(1854-1929)

  • OJCIEC POLSKIEGO SYMBOLIZMU: 100% 100%
  • ARTYSTA NA WSKROŚ NOWOCZESNY: 100% 100%
  • KOLORYSTYCZNY NOWATOR: 95% 95%
  • „FILMOWOŚĆ” OBRAZÓW: 100% 100%
  • FOLKLORYZM I ROMANTYZM: 95% 95%
Jacek Malczewski

CZAS NA ZABAWĘ!

GOTÓW NA GRĘ?

GRAM!