Wielcy Malarze

Stanisław Ignacy Witkiewicz

– Witkacy, portrecista pokątny

Stanisław Ignacy Witkiewicz
Stanisław Ignacy Witkiewicz, ok. 1912, Wikipedia

Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885-1939)

Jego dokonaniami można by obdzielić kilka życiorysów i to pracowitych: był malarzem i teoretykiem sztuki, pisał dramaty i powieści, eksperymentował z narkotykami, malował portrety etc. Człowiek niezwykle wszechstronny, pojawia się niemal we wszystkich dyscyplinach twórczości. Klasyk światowego formatu – jego teksty doczekały się przekładów na ponad 30 języków (Europa, Ameryka Południowa, USA i Japonia), a ze wszystkich polskich autorów to właśnie jego sztuki są najczęściej granymi na zagranicznych scenach.

KARYKATURZYSTA

GŁÓWNY IDEOLOG FORMISTÓW

DRAMATURG I POWIEŚCIOPISARZ

k

PORTRECISTA

1

TEORETYK I KRYTYK SZTUKI

FOTOGRAF I RYSOWNIK

FILOZOF I WIZJONER

Stanisław Ignacy Witkiewicz

1885

24 lutego w Warszawie urodził się Stanisław Ignacy Witkiewicz „Witkacy”, syn Stanisława Witkiewicza (malarz, pisarz, architekt, twórca „stylu zakopiańskiego”) i Marii z Pietrzkiewiczów (nauczycielki muzyki)

1890

z powodu choroby Stanisława Witkiewicza-ojca, rodzina przeniosła się do Zakopanego. Ojciec Witkacego był zagorzałym przeciwnikiem systemu szkolnictwa, unicestwiającego indywidualność ucznia. Stąd też sam kierował edukacją syna, organizował mu prywatne lekcje, prowadzone często przez profesorów uniwersytetu i wybitnych artystów. Popierał także samodzielność młodego Witkacego w wyborze własnych zainteresowań.

i

1903

eksternistycznie zdał maturę we Lwowie

1887-1891

studiował w Szkole Sztuk Pięknych i na Uniwersytecie Jagiellońskim

1905

wbrew woli ojca, rozpoczął studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, najpierw w pracowni Jana Stanisławskiego, później Józefa Mehoffera. Na wyobraźnię młodego Witkacego mocno oddziaływała sztuka Witolda Wojtkiewicza

1914

21 lutego narzeczona Stanisława Ignacego Witkiewicza – Jadwiga Janczewska popełniła samobójstwo. Wiadomo, że Jadwiga była w ciąży, a Witkacy panicznie bał się konsekwencji wydania dziecka na świat, którego przyszłość budziła w nim najgorsze obawy. Podobno dochodziło też między narzeczonymi do nieporozumień na tle rzekomego flirtu z Karolem Szymanowskim. Ponieważ tragedia  ta wydarzyła się po kłótni narzeczonych, Witkacy głęboko obwiniał się za to.

1914

od głębokiej depresji miała go oderwać propozycja podróży w roli fotografa do Nowej Gwinei z Bronisławem Malinowskim. W lipcu dotarli do Australii, gdzie dowiedzieli się o wybuchu I wojny światowej. Po scysjach z towarzyszem wyprawy, Stanisław Ignacy Witkiewicz powrócił do Europy, gdzie zaciągnął się do armii carskiej Rosji (elitarnej jednostki piechoty), gdyż uważał, że w nowym konflikcie zbrojnym Polacy powinni wybić się na niepodległość walcząc po stronie słowiańskiej, a nie germańskiej.

1917

zwolniony z wojska, z powodu ran odniesionych w bitwie nad Stochodem (wśród przeciwników armii rosyjskiej znajdowały się tam również oddziały Legionów Polskich Józefa Piłsudzkiego)

j

1918

powrót do Zakopanego, zaczął intensywnie malować i pisać. Został przyjęty do grupy Formistów, zaczęły się również pierwsze wystawy i premiery teatralne

1923

Stanisław Ignacy Witkiewicz  30 kwietnia ożenił się z wnuczką Juliusza Kossaka – Jadwigą Unrug jednak nie było to udane małżeństwo. Ciągłe konflikty sprawiły, że Jadwiga przeniosła się do Warszawy. Jednak nieudany związek małżeński z czasem przekształcił się w głęboką przyjaźń. Stanisław i Jadwiga często się odwiedzali, a z korespondencji Witkacego do żony zachowało się blisko 1300 listów

Stanisław Ignacy Witkiewicz
Młody S.I. Witkiewicz z ojcem, ok. 1893, Wikipedia

1925

zrezygnował z malarstwa olejnego na rzecz pasteli, założył też „Firmę Portretową S.I. Witkiewicz”, co było jego głównym źródłem utrzymania

1929

w lecie Stanisław Ignacy Witkiewicz zakochał się ze wzajemnością z Czesławą Oknińską-Korzeniowską

1935

stworzył podstawy własnego systemu filozoficznego –  zawarte w „Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia”. Zajmował się też krytyką literacką, publikował i recenzował artykuły, poznał w tym czasie Zofię Nałkowską, Witolda Gombrowicza i Brunona Schulza. Za twórczość literacką otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury

Stanisław Ignacy Witkiewicz
Portret Neny Stachurskiej, 1930, Wikipedia

1939

wybuch wojny zastał Stanisława Ignacego Witkiewicza w Warszawie, gdzie rozpoczął starania o przyjęcia go do wojska. Został jednak odrzucony z uwagi na wiek i stan zdrowia

1939

18 września we wsi Jeziory na Polesiu, Stanisław Ignacy Witkiewicz popełnił samobójstwo dowiedziawszy się o ataku Związku Radzieckiego na Polskę. Razem z nim również Czesława Oknińska-Korzeniowska targnęła się na swoje życie, ale – w odróżnieniu do Witkacego – przeżyła pomimo zażycia silnej dawki luminalu. Stanisław Ignacy Witkiewicz został pochowany na wiejskim cmentarzu w Jeziorach (dziś Ukraina).

Stanisław Ignacy Witkiewicz
Portret Michała Choromańskiego, 1928, Wikipedia

Ciekawostki:

Matka Chrzestna
Matką chrzestną Witkacego była aktorka Helena Modrzejewska, a ojcem chrzestnym Jan Krzeptowski-Sabała, gawędziarz i pieśniarz góralski.
Burzliwy romans
Stanisław Ignacy Witkiewicz przeżywał burzliwy, kilkuletni związek z Ireną Solską, wybitną artystką teatralną – Panią S. Jej wyrazista postać znalazła odwzorowanie w pierwszej powieści Witkacego „622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta”
Firma Portretowa
W swojej firmie „Firma Portretowa S.I. Witkiewicz” namalował kilka tysięcy portretów. Jednak klient musiał się dostosować do zasad „Regulaminu”. Jedna z nich brzmiała: „Klient musi być zadowolony. Nieporozumienia wykluczone”. Mimo chęci zaakceptowania niecodziennych zasad i tak nie każdy mógł dostąpić zaszczytu sportretowania. Niektóre prośby o uwiecznienie Stanisław Ignacy Witkiewicz odrzucał bezapelacyjnym „Nie widzę powodu!”.
FBZ

Stanisław Ignacy Witkiewicz eksperymentował z narkotykami (a nawet wydał książkę o używkach, znaną dziś jako „Narkotyki”), które dostarczali mu nawet znajomi lekarze, jednak żadnego z nich nie brał w sposób ciągły… Na jego portretach znajdowały się dopiski takie jak Co – co oznaczało, że artysta tworzył pod wpływem kokainy, Et – eteru, Eu – eukodalu… oraz oznaczenia:

  • FBZ – fajka bez zaciągania,
  • FZZ – fajka z zaciąganiem,
  • NP 12 – nie palił 12 dni,
  • NΠ 3 – nie pił 3 dni,
  • cof. – pił kawę,
  • pyfko, pywo – piwo
Kategorie Portretów
Witkacy nadał swoim portretom kategorie od A do E, z czego A to typ najbardziej dokładny, a E – czysta forma
Stanisław Ignacy Witkiewicz
Portret Stefanii Tuwimowej, luty 1929, Wikipedia

O sztuce Stanisława Ignacego Witkiewicza:

W swych pracach Stanisław Ignacy Witkiewicz dokonał parafraz motywów z malarstwa Edvarda Muncha, obrazującego ideę „metafizyki płci”. Rysunki te stały się zalążkiem koncepcji pastiszu, parodii i groteski, jaką artysta rozwinął w swojej dojrzałej twórczości dramaturgicznej, powieściopisarskiej i malarskiej.

„Witkiewicz był katastrofistą, obdarzonym jak Orwell, i to Orwell zarówno z „Folwarku zwierzęcego”, jak i z „1984″, zadziwiającą jasnością i ostrością widzenia. Powiedział, że cywilizacje równych, sytych i zautomatyzowanych zagrożone będą nie tylko naporem „niwelatorów” ze Wschodu, z Azji i z Afryki, ale również i to, że cywilizacje zmechanizowane są nie tylko kruche i podatne na szaleństwo, ale też bezbronne wobec szaleńców i psychopatów. W świecie, który stał się „globalną wioską”, szaleństwo jest zaraźliwe i powszechne. W tej wielkiej wiosce, gdzie wszystko dzieje się równocześnie, wszystko stało się nagle możliwe.”

– Jan Kott

W okresie formistycznym Witkacy sformułował teorię sztuki, której kluczowym pojęciem była Czysta Forma – „forma absolutna”, stanowiącą istotę dzieła sztuki jako jedności złożonej z wielu rozmaitych elementów jakościowych. W przeciwieństwie do innych formistów, miała ona dla Stanisława Ignacego Witkiewicza znaczenie symboliczne.

„Właśnie w Rosji Witkacy ujrzy przypadkiem twarz XX wieku. (…) Zgłasza się do wojska – jest poddanym rosyjskim, uważa to za swój obowiązek. Kończy carską szkołę oficerską i dzięki protekcji stryja dostaje się do pawłowskiego pułku lejbgwardii, rojącego się od „białej” arystokracji. Atmosfera życia tego pułku, rozwydrzenie pijackie, orgie seksualne, całe après nous le déluge, wielki rosyjski dekadentyzm, o którego rozmiarach i klimacie małe ma się w Polsce pojęcie – odciśnie niezatarte piętno na wszystkich jego utworach.”

– Konstanty Puzyna

Z autoportretów Stanisława Ignacego Witkiewicza nie można dociec, jaki miał kolor oczu. W zależności od potrzeb kompozycyjnych były one brązowe, czarne, szare, niekiedy znów zielone albo fioletowe.

„Sztuka jest ucieczką, najszlachetniejszym narkotykiem, mogącym przenieść nas w inne światy bez złych skutków dla zdrowia, inteligencji (…).”

– Stanisław Ignacy Witkiewicz

Stanisław Ignacy Witkiewicz
Kuszenie św. Antoniego II, 1921-1922, Wikipedia

Stanisław Ignacy Witkiewicz – malarz, ma ustalony repertuar motywów, którymi operuje: człeko- i zwierzokształtne twory, czasem tajemnicze i demoniczne, czasem groteskowe i śmieszne. Ma też ustalony zestaw tematów, do których wielokrotnie powraca: stworzenie świata, kuszenie Adama, czy świętego pustelnika, apokaliptyczna walka wszystkiego ze wszystkim, powszechny chaos, w którym wszystko się zatraca, czy też z którego wszystko na nowo się rodzi. Opowiada on o tworzeniu się i samozagładzie światów.

„(U Witkacego) sztuka przestawała być sztuką, czy tylko sztuką, stawała się sprawą społeczno-moralnego wyboru, decyzji, tak czy inaczej rozumianego uczestnictwa (lub jego odmowy) w rewolucyjnych przeobrażeniach epoki.” 

– Mieczysław Porębski

Stanisław Ignacy Witkiewicz był chyba najbardziej niezwykłą i najwszechstronniejszą osobowością artystyczną w Polsce pierwszej połowie XX w. Za życia był obiektem burzliwych sporów z powodu swoich oryginalnych poglądów, a współcześni nie doceniali wartości jego dzieł. Prawdziwe uznanie zyskał po śmierci, najpierw w Polsce a potem w Europie i Ameryce.

„Pełne krytyczne rozpoznanie twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza, który sam chętniej nazywał się Witkacy, wymagałoby stworzenia całej odrębnej dyscypliny i metody badawczej. Byłoby to dość ryzykowne, bowiem musiałaby się ona rozciągać od teorii i historii sztuk wizualnych, poprzez teorię i historię dramatu i powieści, socjologię kultury i futurologię, aż po logikę, ontologię i historiozofię. Dyscyplinę taką można by nazwać witkacologią.” 

– Mieczysław Porębski

Stanisław Ignacy Witkiewicz w Muzeach:

Stanisław Ignacy Witkiewicz
Portret Juliana Tuwima, luty 1929, Wikipedia
galeria marzeń

Polska:

  • Dzieła malarskie i graficzne
    • Rysunki
      • „Bóg Ojciec pierwszy raz poważnie zastanowił się nad istotą ziemi (nie świata)”
      • portrety, np. Ireny Solskiej, Brunona Schulza, Stefana Żeromskiego, autoportrety
    • Obrazy olejne z okresu formistycznego
      • „Ogólne zamieszanie”
      • „Rąbanie lasu”
      • „Kompozycja fantastyczna”
      • „Kuszenie św. Antoniego”
      • „Portret Jarosława i Anny Iwaszkiewiczów”
      • autoportrety
    • Pastele
      • cykl kompozycji „astralnych”
      • cykl „Firmy Portretowej S.I. Witkiewicz”, w tym portrety ludzi kultury: Michała Choromańskiego, Leona Chwistka, Zofii Nałkowskiej, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Karola Szymanowskiego, Juliana Tuwima i innych (m.in. portret Krystyny i Ludwika Fischerów)[22]
      • autoportrety

 

Stanisław Ignacy Witkiewicz
Portret Neny Stachurskiej, 1930, Wikipedia
galeria marzeń

Polska:

  • Kraków: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Martwa natura” namalowany w 1910
    • „Kompozycja figuralna: trzy głowy” namalowany w 1910-14
    • „Kuszenie św. Antoniego” namalowany w 1916-1921
    • „Kompozycja z postaciami kobiecymi” namalowany w 1917-1920
    • „Kompozycja Kastor i Pollux” namalowany w 1918
    • „Kompozycja z tancerką” namalowany w 1920
    • „Ogólne zamieszanie” namalowany w 1920
    • „Marysia i Burek na Celjonie” namalowany w 1920-21
    • „Topielice” namalowany w 1921
    • „Martwa natura z zegarem” namalowany w 1921
    • „Kompozycja” namalowany w 1922
    • „Autoportret” namalowany w 1922
    • „Kompozycja” namalowany w 1922
    • „Portret mężczyzny” namalowany w 1929
    • „Portret profesora Stefana Szumana” namalowany w 1929
    • „Portret Janiny z Turowskich Leszczyńskiej” namalowany w 1930
    • „Portret Neny Stachurskiej” namalowany w 1930
    • „Portret Janiny z Turowskich Leszczyńskiej” namalowany w 1931
    • „Portret Janiny z Turowskich Leszczyńskiej (matki)” namalowany w 1931
    • „Portret” namalowany w 1933
    • „Rozkoszny dręczyciel przy pracy” namalowany w 1936
    • „Kompozycja Pani Plutyńska” namalowany w 1936
    • „Dokładne mierzenie ohydy życia” namalowany w 1936
    • „Rozmowa nieznanej staruszki z demonicznym dyrygentem orkiestry” namalowany w 1936
    • „Portret” namalowany w 1936
    • „Dziewczynka śmierdzinóżka” namalowany w 1937
    • „Portret Jana Leszczyńskiego” namalowany w 1938
    • „Portret Janiny z Turowskich Leszczyńskiej” namalowany w 1938
  • Łódź: Muzeum Sztuki. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Furia Adormentata” namalowany w 1913
    • „Kompozycja figuralna” namalowany w 1918
    • „Kompozycja” namalowany w 1918
    • „Dwie głowy” namalowany w 1920
    • „Walka” namalowany w 1921-1922
    • „Tworzenie świata” namalowany w 1921-1922
    • „Portret podwójny” namalowany w 1925
    • „Portret dra Ludwika Kotulskiego” namalowany w 1928
    • „Portret” namalowany w 1929
    • „Portret Doktora Pakowskiego” namalowany w 1934
    • „Portret mężczyzny” namalowany w 1936
    • „Portret Mieczysława Gajewicza” namalowany w 1936
    • „Portret Heleny Birula-Białynickiej” namalowany w 1931
    • „Portret Andrzeja Rybickiego” namalowany w 1931
  • Poznań: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Autoportret” namalowany w 1910
    • „Portret Bronisława Malinowskiego” namalowany w 1911
    • „Pejzaż zimowy ze strumieniem” namalowany w 1913
    • „Portret kobiety” namalowany w 1926
    • „Portret Heleny Birula-Białynickiej” namalowany w 1930
  • Słupsk: Muzeum Pomorza Środkowego. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Jowisz przemieniający się w byka” namalowany w 1921
    • „Portret Anny Nawrockiej” namalowany w 1925
    • „Portret Mari Nawrockiej” namalowany w 1925
    • „Portret” namalowany w 1926
    • „Autoportret” namalowany w 1927
    • „Portret Jana Nawrockiego” namalowany w 1927
    • „Portret doktora Teodora Birula-Białynickiego” namalowany w 1928
    • „Portret Andrzeja Rybickiego” namalowany w 1929
    • „Portret Neny Stachurskiej” namalowany w 1929
    • „Portret podwójny Stefana Glassa” namalowany w 1929
    • „Portret Ludwika de Laveaux” namalowany w 1929
    • „Portret Pani Bylczyńskiej” namalowany w 1929
    • „Portret Zofii Krzeptowskiej” namalowany w 1930
    • „Portret Artura Schroedera” namalowany w 1930
    • „Portret Doktora Totwena” namalowany w 1930
    • „Portret Michała Choromańskiego” namalowany w 1930
    • „Portret Janiny z Turowskich Leszczyńskiej” namalowany w 1930
    • „Portret podwójny H. Jutt i M. Choromańskiego” namalowany w 1930
    • „Portret doktora Skibińskiego: namalowany w 1930
    • „Portret Janiny Filipowskiej” namalowany w 1930
    • „Portret Stefana Daszyńskiego” namalowany w 1930
    • „Portret Zofii Jagodowskiej” namalowany w 1930
    • „Portret Rafała Malczewskiego” namalowany w 1930
    • „Portret Michała Krajewskiego” namalowany w 1930
    • „Portret Stefana Glassa” namalowany w 1931
    • „Portret Heleny Birula-Białynickiej” namalowany w 1936
    • „Kompozycja fantastyczna” bez daty
  • Toruń: Muzeum Okręgowe. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Portret dra Ignacego Wasserberga” namalowany w 1905-1910
    • „Portret Eugenii Dunin-Borkowskiej” namalowany w 1913
    • „Maskarada” namalowany w 1918
    • „Pejzaż nocny” namalowany w 1922
  • Warszawa: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Pejzaż nocny” namalowany w 1902
    • „Krajobraz z kwitnącymi drzewami” namalowany w 1911
    • „Pejzaż górski” namalowany w 1911
    • „Autoportret” namalowany w 1913
    • „Kompozycja symboliczna” namalowany w 1914
    • „Kompozycja figuralna” namalowany w 1914
    • „Pocałunek mongolskiego księcia w lodowej pustyni” namalowany w 1915-1918
    • „Kompozycja fantastyczna” namalowany w 1915-1920
    • „Kompozycja” namalowany w 1917
    • „Kompozycja” namalowany w 1917
    • „Portret kobiety” namalowany w 1918
    • „Kompozycja Hurys” namalowany w 1918
    • „Szatan” namalowany w 1920
    • „Kuszenie Adama” namalowany w 1920
    • „Fantazja” namalowany w 1921-1922
    • „Kompozycja fantastyczna” namalowany w 1923
    • „Autoportret. Ostatni papieros skazańca” namalowany w 1924
    • „Portret Michała Choromańskiego” namalowany w 1928
    • „Portret Juliana Tuwima” namalowany w 1929
    • „Portret Antoniego Słonimskiego” namalowany w 1932
    • „Autoportret” namalowany w 1939
  • Zakopane: Muzeum Tatrzańskie. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Portret Marcelego Staroniewicza” namalowany w 1927
    • „Portret Irminy Zborowskiej” namalowany w 1936
    • „Portret Pani Włodarskiej” namalowany w 1937

Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885-1939)

  • GŁÓWNY IDEOLOG FORMISTÓW: 100% 100%
  • PORTRECISTA: 100% 100%
  • KARYKATURZYSTA: 100% 100%
  • DRAMATURG I POWIEŚCIOPISARZ: 100% 100%
  • TEORETYK I KRYTYK SZTUKI: 100% 100%
  • FILOZOF I WIZJONER: 100% 100%
  • FOTOGRAF I RYSOWNIK: 100% 100%
Stanisław Ignacy Witkiewicz
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Autoportret wielokrotny w lustrach, 1915–1917, Wikipedia

CZAS NA ZABAWĘ!

GOTÓW NA GRĘ?

GRAM!