Wielcy Malarze

Artur Grottger

– romantyczny rycerz narodowej sztuki

Artur Grottger
Artur Grottger, fotografia portretowa, Wikipedia

Artur Grottger

(1837-1867)

Jeden z czołowych przedstawicieli romantyzmu w malarstwie polskim – artysta, walczący za pomocą sztuki o niepodległość ojczyzny. Jego mistrzowskie obrazy trafiały w czułe struny Polaków, apelowały do ich patriotycznych uczuć i wzmacniały kult romantycznego bohaterstwa. Rysował i malował sceny batalistyczne, konie, zaprzęgi, polowania, karykatury. W historii polskiej sztuki zapisał się głównie jako twórca rysunkowych cyklów patriotycznych, które – wielokrotnie reprodukowane – weszły do kanonu sztuki narodowej.

CZOŁOWY PRZEDSTAWICIEL ROMANTYZMU W MALARSTWIE POLSKIM

PRZEDSTAWICIEL MALARSTWA HISTORYCZNEGO

k

ZNANY ILUSTRATOR

1

BATALISTA

ZNAKOMITY RYSOWNIK

KARYKATURZYSTA

Artur Grottger

1837

11 listopada w Ottyniowicach (Ukraina) urodził się Artur Grottger, syn Jana Józefa (malarz z wykształcenia, walczył w Powstaniu Listopadowym jako oficer 5. Pułku Ułanów „Warszawskie Dzieci”) i Krystyny Blahao de Chodietow. Pierwsze lekcje rysunku Artur Grottger otrzymał od ojca – malarza, który był również świetnym gawędziarzem. Artysta wyrósł na patriotycznych opowieściach i wspomnieniach powstańczych ojca

1849

Artur Grottger uczył się u lwowskiego malarza Jana Maszkowskiego

i

1850

artystycznych konsultacji we Lwowie udzielał mu Juliusz Kossak

1851

1851 16 października 1851 do Lwowa przybył również cesarz austriacki Franciszek Józef I.  Artur Grottger namalował wjazd monarchy do miasta. Gdy cesarz otrzymał akwarelę, ufundował młodemu artyście stypendium (20 guldenów miesięcznie), nakazując mu podjąć studia artystyczne w Krakowie, a następnie w Wiedniu

1852-1854

studiował w Akademii Sztuk Pięknych, gdzie doskonalił swój warsztat artystyczny pod okiem takich malarzy i pedagogów, jak prof. Władysław Łuszczkiewicz i prof. Wojciech Stattler. Na studiach zaprzyjaźnił się też z Janem Matejką

1854-1858

 Artur Grottger rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, gdzie osiągnął sukces również jako ilustrator, współpracując z poczytnymi czasopismami wiedeńskimi takimi jak „Museestunden”, „Waldheim’s Illustierte Zeitung” oraz „Waldheim’s Illustierte Blatter”

1859

artysta rozpoczął współpracę z wydawanym w Wiedniu polskim czasopismem „Postęp”, a w 1863 został jego redaktorem naczelnym

1863

w czasie Powstania Styczniowego angażował się w pomoc dla uchodźców. Niestety stracił stypendium cesarza Franciszka Józef I, po tym jak 23 grudnia w mieszkaniu Artura Grottgera aresztowano Polaka podejrzanego o działalność spiskową. Artysta popadł w biedę i musiał wyjechać z Wiednia

Artur Grottger
Portret Rozalii Matyldy Glaser, Wikipedia
Artur Grottger
Autoportret, 1867, Wikipedia

1864

młodszy brat malarza Jarosław Grottger został zesłany na Syberię za udział w powstaniu

1866

Artur Grottger zakochał się ze wzajemnością w Wandzie Monné, która stała się jego muzą (jej wizerunek pojawia się prawie w każdej kobiecej postaci, jaką narysował). Niestety rodzina Wandy sprzeciwiała się temu związkowi z uwagi na stan zdrowia i problemy finansowe artysty.

Artur Grottger
Ofelia 1865, Muzeum Narodowe w Krakowie, Wikipedia

1866

wyjechał do Francji z nadzieją na odniesienie sukcesu, jednak choroba płuc bardzo utrudniała mu pracę

1867

ciężko chory na gruźlicę Artur Grottger zmarł 13 grudnia w uzdrowisku Amélie-les-Bains-Palalda (Francja). Narzeczona sprowadziła zwłoki artysty do Lwowa 4 lipca 1868. Artur Grottger został pochowany w miejscu, które podobno kiedyś sam wybrał podczas wspólnego spaceru z narzeczoną. Sześć lat po pogrzebie, lwowski rzeźbiarz i przyjaciel malarza – Parys Filippi, wykonał pomnik, który stanął na grobie artysty.

Cykl „Polonia”, Wikipedia

Ciekawostki:

Akwarela

Aleksander Pappenheim, bawarski hrabia, odwiedzając jeden z lwowskich sklepów ze sztuką, kupił ładną akwarelę, po czym zapytał sprzedawcę o autora. Ze zdumieniem dowiedział się, że jest to pierwsza praca 14-letniego chłopca, Artura Grottgera. Postanowił go poznać – zaprzyjaźnił się z młodym artystą i został jego mecenasem.

200 ilustracji

Artur Grottger wykonał ponad 200 ilustracji do wiedeńskich czasopism. Dzięki temu osiągnął stabilizację materialną i sprowadził matkę i siostrę ze Lwowa do Wiednia.

Albumy

Artur Grottger sprzedał prawa do reprodukcji swoich dzieł wiedeńskim firmom, które wydały albumy z odbitkami graficznymi. Dzięki temu rysunki artysty znalazły szersze grono odbiorców. Wydawnictwa te w krótkim czasie znalazły się w Królestwie Polskim na carskim wykazie dzieł zakazanych. Spowodowało to znaczący wzrost ich popularności wśród kręgów patriotycznych. Prace te nabrały znaczenia symbolicznego, budując legendę Powstania Styczniowego.

Pomnik

Artur Grottger został upamiętniony przez narzeczoną i przyjaciela niezwykłym pomnikiem: „Na jego kamiennej tumbie nagrobnej stanął ów pomnik, składający się z kilku rzeźbiarskich elementów. Głównym wśród nich był posąg młodej, głęboko zasmuconej kobiety o twarzy przypominającej oblicze Wandy, klęczącej na wielkim głazie, obok której przysiadł kamienny sokół o rozpostartych skrzydłach, symbolizujący miłość i wierność. Pod tymi dwiema rzeźbami, na wspomnianym głazie widnieje owalny medalion z płaskorzeźbionym wizerunkiem Grottgera [wymodelowany przez samą Wandę, która stała się uzdolnioną rzeźbiarką], lira o pękniętych strunach i złamana paleta malarska – symbole przerwanej przez śmierć twórczości i talentu artysty, oraz trupia czaszka – symbol pamięci o owej śmierci. Po lewej stronie medalionu umieszczono kamienne wyobrażenie wielkiej teki rysunków, na okładce której znalazły się tytuły głównych rysunkowych cyklów Grottgera: „Warszawa”, „Polonia”, „Lituania”, „Wieczory zimowe” i „Wojna”. Na epitafijnej tablicy grobowej tumby znalazło się imię i nazwisko zmarłego artysty oraz ułożona przez Wandę inskrypcja: „Niech Cię przyjmie Chrystus, który Cię wezwał, a do chwały Jego niech Cię prowadzą aniołowie”. Nad górną zaś płytą tumby znalazł się jeszcze jeden napis: „Świętej Jego pamięci pomnik ten postawiła Wanda”.” – Witold Szolgini

Artur Grottger
Utarczka ze Szwedami, Wikipedia

O sztuce Artura Grottgera:

Artur Grottger, powstrzymany przez przyjaciół od bezpośredniego udziału w walkach,  przebieg Powstania Styczniowego śledził z Wiednia. Rysunki tworzył na podstawie wieści spływających z ziem polskich. Być może dlatego mógł przedstawić Powstanie Styczniowe w patetycznym, wzniosłym  i wyidealizowanym tonie. Zupełnie inaczej niż doświadczony udziałem w powstaniu Maksymilian Gierymski.

„Został tedy i tragicznym walkom o wolność wystawił swą sztuką świadectwo trwałe, najwspanialsze.”

Marceli Krajewski

Artysta potrafił zobrazować kulminacyjny moment dla swojego dzieła. Wybierał go w taki sposób, by oglądający bez przeszkód potrafił odczytać sens pokazanych wydarzeń, a także dopowiedzieć sobie historię tego, co stało się przed chwilą i co zdarzy się za chwilę. Efekt ten osiągał malując emocje na twarzach postaci, dobierając gesty. Strach, obawa czy nieufność bywały sygnalizowane zachowaniem nie tylko ludzi, ale i zwierząt. Osiągał w ten sposób niezwykłą czytelność swoich prac, co z pewnością wpłynęło na popularyzację jego wizji Powstania Styczniowego.

„Nie pokazał on światu nieprzyjaciela, wroga; ale pokazał rzecz straszniejszą: pokazał nieszczęścia, klęski, zbrodnie, po których jedynie historya i ludzkość znają owego wroga. Pokazał on w tym poemacie, w dalszym ciągu Varsovii: oto patrzcie, czem my jesteśmy i co z nami zrobiono. Jeżeli obcy wpatrując się w te obrazy, dozna współczucia dla nieszczęścia, to potępi tem samem tych, o których Grottger zawołał był: „biada im“. Dzieła Grottgera ujęte w kilka seryi, organicznie duchowo z sobą powiązanych, mają wartość monumentalną, zarówno narodową, jak i artystyczną, zarówno dla Polaków, jak i dla całego cywilizowanego świata. Należą one do wielkich tragedyi serc i społeczeństw. Każda niemal postać na tych obrazach jest typową, a widoki natury, lasy, ilekroć służą jako tło, są wspaniałości niezrównanej.”

Alfred Szczepański

Artur Grottger zasłynął przede wszystkim jako twórca rysunkowych cykli, wykonanych w technice rysunku, czarną kredką ze światłami wydobywanymi białą kredką. Był ilustratorem o znakomitym warsztacie rysunkowym, wspaniale oddający kształty linią i światłocieniem, budującym nastrój za pomocą bogatej gamy szarości. Jego  „Polonia” to zbiór dziewięciu chronologicznie ułożonych, czarno-białych rysunków , które przedstawiają wydarzenia na terenie Królestwa Polskiego.

„Złożyłem w tych robotach wszystko com myślał, com czuł, com nad życie ukochał”
Artur Grottger

Artur Grottger
Pożegnanie powstańca, Wikipedia

Kolejny cykl Artura Grottgera pt. „Lituania”, tworzy tym razem sześć rysunków. „Polonia” i „Lituania” połączone w jedną całość niosą mocne patriotyczne przesłanie. Gdyby nie przedwczesna śmierć artysty, najprawdopodobniej cykl zostałby uzupełniony pokazaniem walk na terenie Ukrainy. Serie obrazów były określane „cudnym poematem”.

„Malarz powinien być poetą, powinien tak samo idee swoje i pomysły wcielać w postacie zmysłowe, widzialne, jak je poeta wciela w niewidzialny dźwięk słowa.”
Ryszard Berwiński

Rysując cykl „Warszawa I” Artur Grottger wiedział, że przebieg wydarzeń był powszechnie znany i przekazywany przez prasę całej Europy. Nie akcentował więc sensacji i zaproponował nowatorską narrację, w której wydarzenia rozgrywały się z punktu widzenia ich uczestników.

„Nie było to malarstwo historyczne, nie było przedstawianie faktów wprost, w jego głównych,  najważniejszych momentach – te zostawia artysta na boku, jako rzecz wiadomą i znaną (…) Wiesz, mówi autor widzowi, że w Warszawie wojsko strzelało do ludzi bezbronnych idących procesją, wiesz, że wpadali do kościołów, bili kolbami, wywlekali do cytadeli, wiesz o co się jedni modlili i za co drudzy prześladowali, znasz wszystkie uczucia obu stron i wszystkie ich postępki; ja więc nie powiem ci nic ani o obchodzie Grochowskiej rocznicy, ani o pogrzebie pierwszych ofiar (…); w historię tych zdarzeń wdawać się nie będę, tylko w pobocznych, podrzędnych, epizodycznych scenach pokażę ci, co podczas tego czuli ludzie, a tym sposobem ty lepiej zrozumiesz wypadki.” 

Stanisław Tarnowski

Artur Grottger ograniczał się do zobrazowania zaledwie paru postaci, a mimo to osiągał efekt reprezentacji całej społeczności.

„Często jedna figura uosabia w sobie wieloramienny dramat, często grupa jedna zdają się malować ludności tysiące.”

Józef Ignacy Kraszewski

Artur Grottger w Muzeach:

Artur Grottger
Tatarzy w ucieczce, Wikipedia
Artur Grottger
Powitanie powstańca, Wikipedia
galeria marzeń

Ukraina:

  • Lwów: Lwowska Galeria Sztuki. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Spotkanie Jana III Sobieskiego z cesarzem Leopoldem I pod Schwechat” namalowany w 1859
    • „Na przejażdżce. Portret Aleksandra Pappenheima” namalowany ok. 1860
    • „Rekonesans” namalowany w 1862
    • „Portret mężczyzny” bez daty
jan matejko

Węgry:

  • Budapeszt: Országos Magyar Szépmüvészeti Muzeum. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Obraz symboliczny Polski z cyklu Polonia” namalowany w 1863
    • „Żałobne wieści z cyklu Polonia” namalowany w 1863
    • „Obrona dworu z cyklu Polonia” namalowany w 1863
    • „Schronisko z cyklu Polonia” namalowany w 1863
    • „Kucie kos z cyklu Polonia” namalowany w 1863
    • „Pobór w nocy z cyklu Polonia” namalowany w 1863
    • „Cykl: Polonia (I. Karta tytułowa II. Branka III. Kucie kos IV. Bitwa V. Schronisko VI. Obrona dworu VII. Po odejściu wroga VIII. Żałobne wieści IX. Na pobojowisku)” namalowany w 1863
    • „Na pobojowisku z cyklu Polonia” namalowany w 1866
jan matejko

Wielka Brytania:

  • Londyn: Victoria and Albert Museum
    • Cykl: Warszawa II (I. Plac Zamkowy II. Chłop i szlachta III. Lud w kościele IV. Wdowa V. Zamknięcie kościołów VI. Więzienie księdza VII. Sybir)” namalowany w 1862
galeria marzeń

Polska:

  • Bytom: Muzeum Górnośląskie. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Portret hrabianki Thun” namalowany w 1860
  • Katowice: Muzeum Śląskie. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Portret kobiety” bez daty
  • Kraków: Muzeum Narodowe – Zamek Królewski na Wawelu. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Portret Fryderyki z Maszkowskich Jakubowiczowej” namalowany w 1858
    • „Pobudka” lub „Pobudka powstańców” namalowany w 1858
    • „Wianki” namalowany w 1859
    • „Modlitwa wieczorna rolnika” namalowany w 1860
    • Cykl: Lituania (I. Puszcza II. Znak III. Przysięga IV. Bój V. Duch VI. Widzenie)” namalowany w latach 1864-1866
    • „Autoportret” namalowany w 1865
    • „Portret rudowłosej” namalowany w 1865
    • „Ofelia” namalowany w 1865
    • „Wedeta” namalowany w 1865
    • „Przejście przez granicę” namalowany w 1865
    • „Powitanie powstańca” namalowany w 1865
    • „Pożegnanie powstańca” namalowany w 1865-1866
    • „Fryne” namalowany w 1867
  • Łódź: Muzeum Sztuki. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Portret klaczy w Porębie” namalowany w 1858
    • „Czytający starzec” bez daty
    • „Pejzaż” bez daty
  • Poznań: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Pochód na Sybir” namalowany w 1867
  • Tarnów: Muzeum Okręgowe. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Szlachcic pod figurą” namalowany w 1866
  • Toruń: Muzeum Okręgowe. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Utarczka ze Szwedami” namalowany w 1856
  • Warszawa: Muzeum Narodowe – Muzeum Wojska Polskiego. Można tam podziwiać m. in.:
    • „Tatarzy w ucieczce” namalowany ok. 1855
    • „Ucieczka Henryka Walezego z Polski” namalowany w 1860
    • „Portret dziewczynki” namalowany w 1860
    • „Autoportret z cygarkiem” namalowany w latach 1860-1867
    • „W Saskim Ogrodzie w Warszawie” namalowany w 1863
    • „Portret Marii Sawiczewskiej, siostry artysty” namalowany ok. 1863-1864
    • „Pochód na Sybir” namalowany w 1866
    • „Portret Klementyny z Dzieduszyckich Szembekowej-Szolc” namalowany w 1866
    • „Portret Wincentego Chochlik Wasilewskiego” namalowany w 1867
    • „Autoportret” namalowany w 1867
    • „Przed posągiem Napoleona” namalowany w 1867
    • „Joanna d’Arc” bez daty
  • Wrocław: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:
    • Pierwsze ćwiczenia (Szkoła szlachcica polskiego)” namalowany w 1858
    • „Admonicja (Szkoła szlachcica polskiego)” namalowany w 1858
    • Wyprawa (Szkoła szlachcica polskiego)” namalowany w 1858
    • „Ostatnia przestroga (Szkoła szlachcica polskiego)” namalowany w 1858.
    • „Obywatel z Barszczowic” namalowany w 1860
    • „Portret nieznanego mężczyzny” namalowany w 1860
    • „Cykl: Warszawa I (I. Błogosławieństwo II. Lud w kościele III. Chłop i szlachta IV. Żydzi warszawscy V. Pierwsza ofiara VI. Wdowa VII. Zamknięcie kościołów)” namalowany w 1861
    • „Po powstaniu (W drodze do kościoła)” namalowany w 1864
    • „Dostojnik” namalowany w 1864
    • „Popiersie kobiety” namalowany w 1864
    • „Portret dziewczynki z medalionem” namalowany w 1865
    • „Portret Jerzego Lubomirskiego” namalowany w 1866
    • „Cykl: Wojna (I. Pójdź ze mną przez padół płaczu II. Kometa III. Losowanie rekrutów IV. Pożegnanie V. Pożoga VI. Głód VII. Zdrada i kara VIII. Ludzie czy szakale? IX. Już tylko nędza X. Świętokradztwo XI. Ludzkości, rodzie Kaina)” namalowany w latach 1866-1867

Artur Grottger (1837-1867)

  • CZOŁOWY PRZEDSTAWICIEL ROMANTYZMU W MALARSTWIE POLSKIM: 100% 100%
  • ZNANY ILUSTRATOR: 100% 100%
  • ZNAKOMITY RYSOWNIK: 100% 100%
  • PRZEDSTAWICIEL MALARSTWA HISTORYCZNEGO: 100% 100%
  • BATALISTA: 100% 100%
  • KARYKATURZYSTA: 100% 100%
Artur Grottger
Puszcza z cyklu Lithuania, Wikipedia

CZAS NA ZABAWĘ!

GOTÓW NA GRĘ?