Wielcy Malarze

Henryk Stażewski

– apostoł awangardy

Henryk Stażewski
Nr 36 – 1975, Źródło: http://cyfrowe.mnw.art.pl

HENRYK STAŻEWSKI

(1894-1988)

Niezwykle barwna postać, „dżentelmen wśród malarzy”, autorytet dla kolejnych pokoleń artystów – był człowiekiem-instytucją, „klasykiem nowoczesności”, żywą legendą polskiej awangardy. Przez całe długie i twórcze życie zachował młodzieńczą witalność i fantazję. Był wierny geometrii, choć nie bał się odważnych zmian. Wciąż rozszerzał język abstrakcji o nowe problemy: przestrzeni, koloru, ruchu.

\

PIONIER AWANGARDY

]

WSPÓŁTWÓRCA NURTU ABSTRAKCJI GEOMETRYCZNEJ

PROJEKTANT SCENOGRAFII I MEBLI

HENRYK STAŻEWSKI

1894

(9 stycznia) urodził się w Warszawie Henryk Stażewski, syn Leonarda (właściciela małej odlewni wyrobów artystycznych z metali kolorowych), był najmłodszym z czworga rodzeństwa

1920

ukończył studia u prof. Stanisława Lentza (1861-1920) w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych  

i

1920-1939

w latach międzywojennych Henryk Stażewski zrealizował kilkadziesiąt wnętrz mieszkalnych „w układzie neoplastycznym”, malował ścienne dekoracje kin, kawiarni, urzędów

1924

założył wraz z przyjaciółmi: Mieczysławem Szczuką (1898-1927), Teresą Żarnower (1895-1950), Władysławem Strzemińskim (1893-1952) i Katarzyną Kobro (1898-1951) awangardową grupę „Blok”

1925

wyjechał do Paryża, nawiązał kontakty z Mondrianem (1872-1944), Seupborem, Vantongerloo i van Doesburgiem (1883-1931)

1926

został członkiem grupy „Praesens”. Henryk Stażewski odgrywał ważną rolę w redagowaniu pism „Blok” i „Praesens”, które miały rewelacyjny, nowatorski układ graficzny i przybliżały czytelnikom teorie czołowych przedstawicieli awangardy. Czasopisma i kolejne tomy Biblioteki Praesensu” były ewenementem na skalę międzynarodową, mostem łączącym doświadczenia wschodniej i zachodniej awangardy

1929

w czasie kolejnego pobytu w Paryżu wziął udział w organizowaniu grupy „Cercle et Carre”

Henryk Stażewski
Relief 18, 1965, Źródło: http://cyfrowe.mnw.art.pl

1930-1932

zaangażował się w zbiór dzieł dla Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej w Łodzi i wstąpił do międzynarodowego ugrupowania „Abstraction-Creation”

1939

wybuch wojny, we wrześniu w czasie bombardowania Warszawy przepadł cały dorobek twórczy malarza. W czasie wojny Henryk Stażewski utrzymywał się z malowania portretów i pejzaży, pracował przy odnowie kościoła w Szczekocinach. Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Warszawy i zaczął wszystko od nowa.

1955

wystawa indywidualna w warszawskim Związku Literatów stała się ważną manifestacją awangardy po okresie socrealizmu

1965

był jednym z inspiratorów powstania awangardowej Galerii Foksal, w skrzydle warszawskiego pałacu Zamoyskich

1966

wziął udział w XXXIII Biennale Weneckim, gdzie otrzymał „wyróżnienie honorowe”

1972

został Laureatem Nagrody im. Gottfrieda Herdera

1988

w styczniu uczestniczył jeszcze w urodzinowym wernisażu w Galerii Zapiecek. Henryk Stażewski zmarł 10 czerwca w Warszawie, w 94. roku aktywnego życia.

Ciekawostki:

Atelier
Henryk Stażewski nie założył rodziny, jednak przez lata mieszkał z przyjaciółmi: poznaną jeszcze w paryskich czasach Mewą, malarką Marią Ewą Łunkiewicz-Rogoyską (1894-1867) i jej mężem. Po ich śmierci do pracowni Stażewskiego wprowadził się malarz Edward Krasiński. Atelier na 11 piętrze przy ul. Świerczewskiego 64, z widokiem na całą Warszawę i Pałac Kultury, było prawdziwym artystycznym salonem stolicy.
Z fantazją
Malarz do końca żył z fantazją: nosił wspaniałe, wzorzyste krawaty, fotografował się w pasiastym szlafroku na tle obrazów, malował meble, własne bambosze i buty zaprzyjaźnionych pań w szaleńczo kolorowe paski.
Foksal
Był jednym z inicjatorów powstania Galerii Foksal – niekomercyjnej, awangardowej galerii autorskiej. Do końca życia pozostał duchowym i artystycznym patronem galerii. Jego ekspozycje w tym kameralnym wnętrzu miały nietypową, starannie przemyślaną kompozycję – obrazy wieszane były w przestrzeni, na suficie, tworząc environement – w które wchodziła się jak w środek obrazu.
90 świec
Gdy problemy ze słuchem utrudniają Henrykowi Stażewskiemu kontakt z otoczeniem, rozdawał przyjaciołom złote myśli i anegdoty zapisane na małych karteluszkach. W 90-te urodziny przyjaciele zapalili w jego pracowni 90 świec.
Henryk Stażewski

Kompozycja nr 5, 1956, Źródło: http://cyfrowe.mnw.art.pl

O sztuce Henryka Stażewskiego:

Henryk Stażewski do końca pozostał wierny geometrii, choć jego sztuka nie jest ani zimna, ani matematycznie „wyrachowana”. Do klasycznej abstrakcji wprowadził lekkość, poezję i wdzięk.

„Wielka rewolucja smaku zamierzona przez artystów na początku wieku nie powiodła się. Stażewski prowadził ją dalej spokojnie i z poczuciem humoru, w prywatnym zakresie”
– Dorota Jarecka

Ideałem pierwszej, historycznej awangardy był ład, dyscyplina i racjonalizm. Sztuka nie była już „wywnętrzaniem się” i sentymentalizmem – ale organiczną budową, konstrukcją, nie dekoracyjnym estetyzmem, ale rygorem i prostotą. Miejsce romantycznego natchnienia miał zająć wysiłek intelektualny. Awangarda wierzyła, że estetyczny ład wprowadzi sprawiedliwość w życie społeczne, logikę w myślenie i spokój w serca.

 „Nowy człowiek stara się postrzegać świat pozbawiony przedmiotów… Inaczej pojmowano piękno dawniej, inaczej pojmujemy je dzisiaj. Nie jest zadaniem dzisiejszych artystów hurtowa i detaliczna dostawa natury, lecz doznania wzrokowe wywołujące w nas pewne emocje, poczucie harmonii. (…) Doskonałość harmonii realizuje się przez dobre opanowanie techniki i środków malarskich – precyzję, zwięzłość, jasność” 
– Henryk Stażewski

Henryk Stażewski

Kompozycja biało-czerwona, 1956, Źródło: http://cyfrowe.mnw.art.pl

Henryk Stażewski, wierny przez całe życie abstrakcji geometrycznej jest jednak gotów do niespodzianek i rewolucyjnych przewrotów. Pracuje metodycznie. Gdy problem uznaje za wyczerpany – porzuca go bez wahania, odważnie zaczynając nowy rozdział. Gdy nudzi go przestrzeń – sięga po kolor; znużony kolorem – maluje monochromatyczne wiązki linii.

„Następuje we mnie przeobrażanie się jak u węża zmieniającego skórę”
– Henryk Stażewski

Henryk Stażewski

Kompozycja abstrakcyjna, 1981, Źródło: http://cyfrowe.mnw.art.pl

Zarówno drewniane, jak i metalowe reliefy Henryka Stażewskiego cechuje nieskazitelna precyzja i doskonałość warsztatowa. Geometryczne moduły wycinane są laubzegą z dykty lub sklejki, następnie szlifowane pilnikiem i przytwierdzane w pewnej odległości od tła, lub montowane w przestrzeni na nylonowej siatce. Elementy metalowe są dokładnie polerowane, czasem też pokrywane farbą. W późniejszym okresie Henryk Stażewski używał farb polistyrenowych, tworzących charakterystyczny efekt luminescencji. Dzięki zastosowaniu blach z metali białych i kolorowych: aluminium, brązu, miedzi, chromu, mosiądzu, a nawet srebra, Henryk Stażewski wprowadzał do obrazu specyficzny metaliczny kolor i zaskakującą fakturę.

 „Patrzymy na eksponaty, w których jest radość elementarna, prawie dziecinna, jak w pudełkach z kolorowymi klockami, a zarazem wyrafinowana, ascetyczna precyzja konstruowania. Patrzymy na robotę poddaną matematycznej dyscyplinie, zredukowaną oszczędnie do gry najprostszych elementów, a okazuje się, że tak ściśle zostały one skalkulowane, aby wszelka kalkulacja stała się niewidoczna, aby matematyka była tylko oddechem i rytmem form, przejrzystością barwy, logiką zjawisk przestrzennych, aby była poprzez to wszystko ucieleśnieniem czystego liryzmu” 
– Janusz Bogucki

HENRYK STAŻEWSKI w Muzeach:

galeria marzeń

Warszawa: Muzeum Narodowe, Galeria Foksal. Można tam podziwiać m. in.:

  • „Kompozycja nr 5” namalowany w 1956
  • „Relief nr 18” namalowany w 1965
  • „Relief nr 14” namalowany w 1965
  • „Relief nr 9” namalowany w 1969
  • „350 km szybkiej jazdy samochodem” namalowany w 1998
galeria marzeń

Poznań: Muzeum Narodowe. Można tam podziwiać m. in.:

  • „Obraz nr 31” namalowany w 1973
  • „Kompozycja Abstrakcyjna” namalowany w 1949
  • „Martwa Natura z dzbankiem” namalowany w 1923
galeria marzeń

Kraków: Muzeum Narodowe – Galeria Starmach. Można tam podziwiać m. in.:

  • „Kompozycja Abstrakcyjna” namalowany w 1958
  • „Relief Kolorowy” namalowany w 1961
  • „Kompozycja” namalowany w 1948
  • „Kompozycja Architektoniczna” namalowany w 1960
  • „Czerwony Relief na białym i szarym tle” namalowany w 1960
  • „Relief biały” namalowany w 1964
  • „Relief szaro-biały” namalowany w 1964
galeria marzeń

Łódź: Muzeum Sztuki, Galeria 86. Można tam podziwiać m. in.:

  • „Kompozycja Fakturowa” namalowany w 1930
  • „Kompozycja” namalowany w 1930
  • „Relief nr 22” namalowany w 1967
  • „Relief nr 17” namalowany w 1967
Henryk Stażewski
„Bez tytułu” (1985), zbiory Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki. Wikipedia
Henryk Stażewski

Relief 14, 1965, Źródło: http://cyfrowe.mnw.art.pl

galeria marzeń

Anglia:

  • Londyn: The Tate Gallery
Jerzy Nowosielski

Czechy:

  • Praga: Galeria Narodowa
Jerzy Nowosielski

Holandia:

  • La Haye: Collection Haags Gemeentemuseum
  • Amsterdam: Stedlijk Museum
  • Otterlo: Rijksmuseum – Kroller-Muller
Jerzy Nowosielski

Niemcy:

  • Gallen: Kunstmuseum
  • Kolonia: Galerie Ucher – Galerie Henn
Jacek Malczewski

USA:

  • Berkeley: Uniwersytet Art Museum
  • Minneapolis: MFA Studio
  • Los Angeles: Museum of Contemporary Art
  • Nowy Jork: Muzem of Modern Art – Guggenheim Museum
jan matejko

Włochy:

  • Rzym: Galleria Spicchi dell’Est
galeria marzeń

Inne miasta Polski:

  • Bydgoszcz: Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego
  • Gdańsk: Muzeum Narodowe
  • Lublin: Muzeum Lubelskie
  • Opole: Muzeum Śląska Opolskiego
  • Szczecin: Muzeum Narodowe
  • Wrocław: Muzeum Narodowe – Muzeum Architektury

HENRYK STAŻEWSKI

(1894-1988)

  • PIONIER AWANGARDY: 100% 100%
  • WSPÓŁTWÓRCA NURTU ABSTRAKCJI GEOMETRYCZNEJ: 100% 100%
  • PROJEKTANT SCENOGRAFII I MEBLI: 85% 85%
Henryk Stażewski
Kompozycja, 1983, Źródło: http://cyfrowe.mnw.art.pl

CZAS NA ZABAWĘ!

GOTÓW NA GRĘ?

GRAM!